پرونده شوهر ابرو گوندش به روایت سفیر ایران در ترکیه
چهارشنبه, ۱۹ شهریور ۱۳۹۳، ۱۱:۳۰ ق.ظ
ترکیه آنلاین: مصاحبه گر روزنامه ˈشرقˈ به گفت وگوی اختصاصی با سفیر ایران در آنکارا در مورد پرونده ˈضرابˈ، فعالیت اقتصادی وی در ترکیه، روابط تهران - آنکارا، مساله گردشگری و ... پرداخته است.
مصاحبه گر شرق در مقدمه می نویسد: به نظر نمی رسید محوری بودن موضوع 'رضا ضراب' در گفت وگو، خیلی خوشایند سفیر ایران در ترکیه باشد؛ به ویژه آنکه از دو منظر کاملا متفاوت به این موضوع می نگریستیم.در ابتدای گفت وگو با 'علیرضا بیکدلی' سفیر تهران در آنکارا، یادآوری کردم که اطلاعات رسانه های داخلی در مورد ضراب، خیلی زیاد نیست و عموما از منابع خبری ترک گرفته شده که برخی از آنها به بازی های سیاسی داخلی خودشان آلوده اند. از بیکدلی به عنوان سفیر تهران در آنکارا خواستم درباره ماجرای رضا ضراب و تجارت او با ایران و پرونده «هالک بانک» اطلاعات بیشتری به ما بدهد. سفیر تاکید داشت در مواردی رسانه های داخلی بدون توجه به تخریب ها و چالش های سیاسی که در رسانه های ترک متداول است، همان مطالب را منتشر کرده اند. برخی ایرانی ها با رجب طیب اردوغان، نخست وزیر آن زمان ترکیه هم عقیده اند که ضراب، تاجر شریفی است و در مقطعی که ایران درگیر مشکلات گسترده اقتصادی بود، با تجارت طلا، به یاری اقتصاد ایران آمد. سفیر، همان شب بعد از گفت وگو با «شرق»، در پستی فیس بوکی نوشت: «موضوع آقای ضراب از منظر ما موضوع تاجر ترکی است که با ایران تجارت داشته و عده ای از مخالفان دولت اردوغان در داخل و خارج ترکیه قصد داشتند او و «هالک بانک» را به دلیل رابطه با ایران تنبیه و از این رهگذر به روابط دو کشور و آقای اردوغان در آستانه دو انتخابات آسیب بزنند. اما در ایران موضوع وی را نه در این شمایل، بلکه به عنوان یک تاجر ایرانی که احتمال می دهند در پرونده فساد مالی آقای بابک زنجانی دست داشته، مطرح می کنند که این ادعا باید از سوی مراجع قضایی بررسی شود، نه دیپلمات های ایرانی.»
علیرضا بیکدلی از اواخر سال 91 به سمت سفیر ایران در ترکیه منصوب شده و پیش از آن هم در جمهوری آذربایجان و قبرس سفیر بوده است. نفر دوم سفارت ایران در مسکو، کاردار سفارت ایران در قزاقستان، رییس اداره دوم مشترک المنافع وزارت خارجه و معاون پژوهشی دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت خارجه، بخش دیگری از کارنامه اوست. همانند دیگر دیپلمات ها در تک تک جملاتش مراقب پیامدهای واژگان و جملات خود است، هم در کشور مقصد و هم در کشور مبدا. به ویژه آنکه ترکیه به تازگی انتخابات پرچالشی را پشت سر گذاشته است. این گفت وگو، چند روز بعد از مراسم تحلیف رجب طیب اردوغان، در منصب رییس جمهوری در محل سفارت ایران در آنکارا انجام شد؛ ساختمانی که دو هتل «شرایتون» و «اینترکنتینانتال» مشرف به باغ آن و در میانه یکی از مناطق خلوت آنکاراست.
* در یک سال گذشته خبرهای زیادی درباره شخص رضا ضراب خوانده ایم ولی اطلاعات ما منحصر به خبرهای روزنامه های ترکیه است مبنی بر اینکه او یک شهروند ایرانی-ترک و در حال تجارت در ترکیه است و عمدتا فعالیت خود را با تابعیت ترک خود انجام می دهد، درباره تجارت آقای ضراب و ارتباط وی با ایران توضیح می دهید؟
- رضا ضراب در ترکیه به عنوان یک تاجر ترک در حال فعالیت است که توانسته با استفاده از روابط ایران و ترکیه، فرصت هایی را برای خود و شرکت های ترکیه فراهم کند. منتها با توجه به ارتباطات گسترده ای که در اینگونه همکاری های تجاری با مقامات ترکیه ایجاد کرد، زمینه استفاده یا سوءاستفاده برخی از مخالفان دولت ترکیه، به خصوص مخالفان آقای اردوغان، نخست وزیر ترکیه را فراهم کرد. مخالفان تلاش کردند تا از آن به عنوان یک حربه انتخاباتی قدرتمند در آستانه انتخابات شهرداری ها که انتخاباتی سرنوشت ساز برای ترکیه و به خصوص حزب «عدالت و توسعه» بود، استفاده کنند. یکی از اهداف اصلی این پروژه که از 17 دسامبر 2013 (26آذر 1392) کلید خورد، تاثیرگذاری روی فعالیت های اقتصادی ایران در ترکیه و همچنین «هالک بانک» در ترکیه بود. آنها مدعی بودند که ضراب و مقاماتی که با او در ارتباط بودند، در همکاری و فعالیت هایی که با «هالک بانک» داشته اند، تحریم های خارجی علیه ایران را دور زده اند و دولت «عدالت و توسعه» را حامی «هالک بانک» جلوه دادند و این موضوع را به ابزاری برای فشار به حزب
«عدالت و توسعه»، آقای اردوغان و تاثیرگذاری روی نتیجه انتخابات تبدیل کردند.
* اتهام ضراب درباره کمک به انتقال طلا به ایران ثابت شده است؟
اساسا ادعاهای مخالفان دولت «آک پارتی» درباره فعالیت های ضراب به اثبات نرسید، به این دلیل که فعالیت های مربوط به خریدوفروش طلا بین ترکیه و ایران به قبل از جولای 2013 (تیر- مرداد 1392) یعنی پیش از اعمال تحریم فلزات گرانقیمت علیه جمهوری اسلامی ایران مربوط می شود و بر اساس مفاد قطعنامه های تحریم، شرکت های ترکیه از جمله شرکتی که به ایران صادرات طلا داشت، عملیات خودش را در موعد پیش بینی شده متوقف کرد. همچنین همه فعالیت هایی که «هالک بانک» با ایران داشت، در چارچوب مقررات تحریمی و پایش جدی نهادهای مرتبط با نظارت بر فعالیت های این بانک از سوی کشورهای غربی انجام می شد. خود مقامات بانکی هم به ما مرتبا تاکید می کردند که تحت هیچ شرایطی اقداماتی فراتر از مقرراتی که مربوط به تحریم هاست، انجام نخواهند داد، اما آشنایی آنها با شرایط ایران و مقررات تحریمی، برای آنها فرصت ها و امکاناتی را ایجاد می کرد که می توانستند از آن برای فعالیت های خودشان بیش از سایر بانک های استفاده کنند.
* پس رضا ضراب پیش از جولای 2013 با ایران روابط مالی در حوزه طلا نداشته است؟
پیش از جولای 2013 وجود داشته، اما بعد از آن تاریخ دیگر فعالیت های مرتبط با خرید و فروش طلا وجود نداشته است.
* یعنی پیش از قانون تحریم، رضا ضراب در واردات طلا به ایران نقش داشته است؟
- ایران و ترکیه در این زمینه همکاری نداشته اند. شرکت ها و تجار ترک در این تجارت دست داشتند، ولی اینکه آیا شخص رضا ضراب هم در آن دست داشته یا نه، به بررسی اسنادی که در این تجارت مورد استفاده قرار گرفته و الزاما سفارتخانه ها به آنها اشراف ندارند، نیاز دارد.
* در این یک سال گذشته آیا سفارت ایران توانسته اطلاعاتی در این باره کسب کند؟ زیرا در حال حاضر این موضوع برای نمایندگان مجلس هم جالب و مهم است.
- اگر بخواهید از منظر ایران به این موضوع نگاه کنید، کاملا با آنچه که ما در ترکیه به آن نگاه می کنیم، متفاوت خواهد بود.
* یعنی می تواند برای ایران بی اهمیت باشد؟
- آنچه ما به عنوان سفارت ایران در ترکیه با آن مواجه هستیم، فعالیت های تجاری شرکت ها یا تجار ترکیه در رابطه با جمهوری اسلامی ایران است، اما آن چیزی که شما از ایران به آن اشاره می کنید، یک پرونده فساد مالی است که به دنبال پیدا کردن شرکا و دست اندرکاران آن در خارج از کشور می گردید. لازمه آن این است که کسانی که چنین ادعایی دارند و نهادهای داوری یا دادگاه هایی که به این موضوع رسیدگی می کنند، بررسی های خود را انجام دهند. این موضوع با آنچه که ما الان درباره فعالیت شرکت های ترک به شما می گوییم کاملا متفاوت است. یعنی دو موضوع کاملا متمایز و جداست.
* یعنی اتهام فساد چند تاجر ترک که با ایران تجارت می کنند، به ایران مربوط نمی شود و به ترکیه ارتباط دارد؟
- این اتهام اساسا در ترکیه اتهام فساد نیست، بلکه اتهام، دور زدن تحریم ایران است اما آن چیزی که در ایران وجود دارد پرونده فساد است، پس با دو شاخه روبه رو هستیم که دو دیدگاه متفاوت را شکل می دهند. در ترکیه مخالفان آقای اردوغان و مخالفان دولت «آک پارتی» مدعی هستند که برخی از شرکت ها وگروه های تجاری در ترکیه، تحریم هایی که علیه ایران وضع شده را نادیده گرفته اند و با کمک «هالک بانک» برای دور زدن این تحریم ها اقدام کردند. این ادعا درست نیست و رد شده است. درحالی که در ایران ادعا می شود گروهی با سوءاستفاده از فرصت های خودشان، فساد مالی بار آوردند و به بیت المال ضرر زدند. عده ای در تلاش هستند تا این دو پرونده را به یکدیگر ربط دهند. بالطبع کسانی که این دو پرونده را به هم ربط می دهند، باید ادعای خود را ثابت و بعد پیگیری کنند. آنچه که من به شما می گویم، گزارشی از وضعیت پرونده مورد ادعای مخالفان حزب «عدالت و توسعه» است و اینکه این موضوع صرفا یک حربه سیاسی برای تحت الشعاع قرار دادن انتخابات در ترکیه بوده است.
* چیزی که این دو پرونده را به هم ربط می دهد، دو اسم است؛ رضا ضراب در ترکیه و بابک زنجانی در ایران. رضا ضراب، بابک زنجانی را رییس خود معرفی کرده که با این حساب این دو پرونده به هم ارتباط پیدا می کنند. تا به حال از سفارت تهران در آنکارا درخواست تحویل اطلاعات بیشتر در این زمینه شده است؟
- این بحث خارج از وظایف یک سفارتخانه است. ما در سفارتخانه، نه امکان رسیدگی به چنین پرونده هایی را داریم و نه به آنها رسیدگی می کنیم. ما بخش های تجاری، اقتصادی و بخش هایی که به حوزه روابط سیاسی مربوط می شود، داریم. به هرحال، کسی که این ادعا را می کند باید از مجاری خاص خودش، بر اساس توافقنامه هایی که به معاضدت قضایی برمی گردد، رسیدگی شود. باید مراجع قانونی مراحل را به شکل کامل طی کنند و بر اساس آن هم اطلاع رسانی شود.
* حدود 9ماه است که بابک زنجانی در زندان است. در این مدت، قوه قضاییه یا دولت جمهوری اسلامی از سفارت ایران تقاضای گزارشی درباره این دو نفر و ارتباط مالی آنها کرده است؟
- گزارشی که ما می دهیم در رابطه با بخشی است که مربوط به فعالیت های تجاری ایران و ترکیه می شود. آن چیزی که به فساد مالی مربوط است، به سفارت ایران ارتباطی ندارد.
* اگر نمایندگان مجلس ایران بخواهند پرونده را بررسی کنند، باز هم لازم نیست سفارت همکاری ای در این زمینه انجام دهد؟
- من نمی دانم که این موضوع تا چه حد به شرح وظایف نمایندگان ما برمی گردد، ولی اگر مجلس شورای اسلامی از وزارت خارجه درخواست کمک در رسیدگی به پرونده را کند، بازهم رویه های خاصی در رابطه با کشورهای خارجی وجود دارد، بخشی از آن مربوط به همکاری های دوستانه دو کشور و بخش دیگر مربوط به پرونده های معاضدت قضایی می شود. اگر در مجرای قوه قضاییه قرار گیرد، از کانال معاضدت قضایی و رویه های موجود آن عمل می کند. اگر هم دوستان ما در مجلس شورای اسلامی بخواهند اطلاعات بیشتری داشته باشند، آن دیگر در قالب همکاری های دوستانه است. ولی تا به حال من خبری از هیاتی که برای آمدن به اینجا برنامه ریزی کرده باشد، ندارم. البته ما اخبار را از رسانه های ایران شنیدیم و نقل قول هایی را هم از طریق رسانه ها به ما منتقل کرده اند که خب برای ما ملاک فعالیت و عمل نیست.
* پس تا اینجا نمایندگان مجلس اقدامی در رابطه با این دوپرونده انجام نداده اند؟
- خیر، نمایندگان هنوز برای آمدن به ترکیه هیچ اقدام روشنی که منجر به فعالیت ما شود، انجام نداده اند.
* اگر نمایندگان درخواست را ارایه کنند و بخواهند که برای تهیه گزارش و پیگیری پرونده به آنکارا سفر کنند، آیا سفارت برای تهیه پرونده بابک زنجانی و رضا ضراب از صفر شروع به کار خواهد کرد یا پرونده ای آماده برای ارایه به آنها دارید؟
- نه، در آن صورت باید به دستگاه های ذی ربط در ترکیه مراجعه کرده و از آنها سوال کنیم که آیا مایل به همکاری با نمایندگان مجلس ایران که می خواهند در این رابطه اطلاعاتی داشته باشند، هستند یا خیر. در مرحله بعد باید منتظر پاسخ آنها بود که اصلا چیزی برای ارایه به نمایندگان دارند یا خیر. البته این روش پیگیری در کنار رویه معاضدت قضایی و همکاری های قضایی دو کشور باید در قالب همکاری های دوستانه انجام شود.
* برای من عجیب است که شما نمی گویید ما گزارشات مفصلی از پرونده ارتباط مالی ضراب و زنجانی داریم، چون آنقدر این موضوع برای افکارعمومی جالب است که فکر می کردم برای سفارت ایران در آنکارا هم باید مهم باشد و مورد پیگیری و بررسی قرار گرفته باشد... .
- نگاه شما از ایران با نگاه ما در آنکارا نسبت به مساله متفاوت است.
* بله، اما شما غیر از اینکه نماینده ایران در آنکارا هستید و باید حواستان به روابط ایران و ترکیه باشد، بازوی جمع آوری اطلاعات برای مقامات ایران هم هستید.
- یکی از شرح وظایف نمایندگی ها این است که نسبت به منافع و مسایل ملی حساس باشند و در این زمینه اطلاع رسانی کنند، اما این به معنی پرونده سازی درباره افراد و اشخاص نیست. پرونده ای در داخل کشور ما تشکیل شده که باید مراحلش را طی کند. جایی که آنها به این جمع بندی می رسند که فسادی وجود دارد، باید بر اساس رویه های مشخص از امکانات لازم در خارج از کشور استفاده کنند در آن زمان قطعا ما به اندازه کافی ارتباط و دوستانی داریم که از آنها تقاضای همکاری کنیم. اما قبل از آن صرفا به خاطر مطالب موجود در رسانه ها نمی توانیم به موضوع ورود کنیم و مدعی شویم اطلاعاتی داریم. اطلاعات ما در ترکیه به نوع همکاری هایی که شرکت های ترک از جمله شرکتی که آقای ضراب مدیر آن بود و در رابطه با تجارت ترکیه و ایران بوده است، برمی گردد. فساد و ارتباط بین این دو مجموعه که افرادی در ایران مدعی آن هستند، نیاز به بررسی های دقیق تری دارد که فعلا در اختیار من نیست. مساله رضا ضراب تاکنون مربوط به ترکیه بوده و ایشان یک فرد ترک است.
* موضوع از جایی متفاوت می شود که اتهام او ارسال طلا به ایران است و دوم اینکه او در ایران یک شریک دارد.
- اینکه تاجری از ترکیه به ایران طلا فرستاده باشد، اتهام نیست، حتی اگر شما بگویید که می خواهیم تحریم ها را رعایت کنیم و دور نزنیم، باید به شما بگویم اتفاقا ترک ها همین کار را کردند. آنها قبل از شروع موعد مقرر مربوط به فلزات گرانبها، صادرات طلا را قطع کردند. بنابر این در بحث طلا اتهامی وجود ندارد.
* پس از منظر یک فرد ایرانی، رضا ضراب هیچ اتهامی ندارد؟
- از نظر بنده تجارت طلا اتهام نبوده است.
* از آنجایی که رضا ضراب با فردی به نام بابک زنجانی که در یک فساد مالی متهم است ارتباط دارد، در این مورد اطلاعاتی مبنی بر اثبات اتهام وارده به آنها وجود دارد؟
- شما دوباره از نگاه یک ایرانی موضوع را مطرح می کنید، اگر شما بخواهید از زاویه ایران این مساله را دنبال کنید، اولا باید دادگاه ایران اتهام وارده به آقای بابک زنجانی را بررسی کند و سپس حکم را صادر و نهایتا اعلام شود. من به عنوان سفیر ایران در ترکیه، به صرف اینکه راجع به پرونده ای با عنوان فساد مالی در رسانه های ایران مذاکره و گفت وگو می شود، نمی توانم فعالیتی را انجام دهم. من نمی توانم تنها به دلیل اینکه در رسانه های ایران الفبایی را درباره افراد می گویند، مثلا جایی که می گویند «الف، ب»، من تلاش کنم تا رابطه «الف» و «ب» را با ترکیه پیدا کنم. مگر اینکه دستگاه های مرتبط با قوه قضاییه تشخیص دهند چنین ارتباطی وجود داشته و مراجعه کنند، که در این صورت هم دو حالت دارد؛ یا باید از طریق قضایی یا در سطح رابطه دوستانه پیگیری شود.
* چند وقت پیش ماجرای «شنود» از سفارت ایران در آنکارا منتشر شد، شما این خبر را تایید می کنید؟ اگر پاسخ مثبت است، پیگیری های شما به کجا رسیده است؟
- ما به وزارت خارجه ترکیه مراجعه و درخواست کرده ایم تا اطلاعات مربوط به این ادعا را در اختیار ما بگذارند. وزارت امور خارجه ایران هم در این زمینه موضع گیری داشت. منتظریم تا دوستان ما در ترکیه اطلاعات بیشتری در اختیار ما بگذارند، اما باید بگویم در قضیه اختلافاتی که در آستانه انتخابات دهم فروردین سال گذشته در ترکیه افتاد، موضوع شنود توسط برخی شخصیت ها و دستگاه های غیردولتی ترکیه بوده که مقامات دولتی ترکیه را هم در دل این موضوع شنود می کردند. در بین آنها شخص نخست وزیر و بسیاری از وزرا از جمله وزیر انرژی و شخصیت های دیگر نام برده شدند که برخی از همکاران سفارت جمهوری اسلامی ایران هم بودند. علت اینکه، این موضوع مطرح شد این بود که طرف مقابل که در حوزه انتخابات با دولت ترکیه مبارزه می کرد، بخشی از مطالب مرتبط با شنود خودش را منتشر کرده بود و در آستانه انتخابات قصد بهره برداری از آن را داشت. دولت ترکیه هم متقابلا تلاش کرد نهادهایی را که در این شنود دست داشتند، افشا کند تا جریان موازی در دولت ترکیه را به چالش بکشد. این موضوع در فضای رقابت های انتخاباتی خیلی برجسته شد و تا انتخابات اخیر ریاست جمهوری ترکیه ادامه پیدا کرد. همچنین اسامی بعضی از همکاران ما که مورد شنود قرار گرفته بودند در رسانه های نزدیک به دولت ترکیه منتشر شد. علت انتشار اسامی، تنها برای نام بردن از جریان هایی بود که اقدام به شنود نهادهایی مثل سفارت ایران کرده بودند و قصد تخریب روابط را داشتند. متقابلا طرف های مقابل هم تلاش کردند تا با بیان اینکه دولت ایران رفتارهای غیردوستانه نسبت به ترکیه داشته است، ادعا کنند که درصدد حفظ منافع ترکیه بوده اند. چالشی بین آنها در گرفت که به افشاگری منجر شد. ما هم از دولت ترکیه درخواست اطلاعات بیشتری در این زمینه کردیم، حفظ امنیت سفارتخانه ها از جمله امنیت مکالمه ها برعهده دولت پذیرنده است و دولت ترکیه در این زمینه پاسخگو خواهد بود.
* این احتمال وجود دارد که چون تلفن برخی از کارکنان اعضای سفارت شنود شده ، تلفن خود سفارت هم شنود شده باشد؟
- بله، احتمال آن وجود دارد.
* با توجه به اینکه درگیری ها و تنش ها قبل از انتخابات بوده و الان انتخابات انجام شده و دولت بر سر کار آمده، شما این مساله را تا زمان اثبات آن پیگیری خواهید کرد یا به حساب اینکه فضای متشنج انتخابات تمام شده، این موضوع را هم کنار می گذارید؟
- به هر حال وظایف دولت ها نسبت به ماموریت ها مشخص است و دولت ها در قبال مشکلاتی که در ماموریت ها ایجاد می شود، پاسخگو هستند و منتظر هستیم تا دولت ترکیه پاسخ بدهد.
* در سال های گذشته موضوع سوریه باعث به وجود آمدن اختلاف نظرها و چالش های زیادی میان ایران و ترکیه شده است. خیلی از کارشناسان تحلیلشان این بود که این سال ها جزو بدترین سال های رابطه تهران و آنکاراست. شما هم به عنوان سفیر از لحاظ تاثیرگذاری سیاسی، اقتصادی و فرهنگی همین احساس را داشتید؟
- چنین اعتقادی ندارم و اتفاقا این سال ها جزو سال های خوب روابط ما بوده است. ما دستاوردهای خوبی در حوزه روابط سیاسی، اقتصادی، فرهنگی بین دو کشور داشتیم، حتی در بعضی حوزه ها توانستیم با یکدیگر مسایل امنیتی را پیش ببریم. ما با وجود اختلاف نظرها در مورد سوریه موفق شدیم فعالیت ها و همکاری های خودمان را در سایر حوزه ها به پیش ببریم. به نظر من این محک خوبی بود برای نشان دادن اینکه پیوندهایی که بین ایران و ترکیه شکل گرفته، پیوندهای سستی نیستند که با تحولی در سوریه از بین بروند. ما در حوزه همکاری های اقتصادی رکورد 23میلیارددلار را در دوره ای که بر سر سوریه اختلاف داشتیم، ثبت کردیم و گسترش پیوندهای اقتصادی در حوزه هایی مثل حمل ونقل و امضای توافقنامه تجارت ترجیحی در همین دوره انجام شد. رفت و آمد مقامات عالیرتبه ما در همین دوره افزایش پیدا کرد. دیدارهایی در سطح رییس جمهوری، نخست وزیر، وزارت خارجه و برگزاری منظم کمیسیون های مشترک و رفت وآمد هیات های اقتصادی متقابل دو کشور، در همین دوره شکل گرفت و همچنین در همین دوره توانستیم گفت وگوهای مناسبی را در حوزه قفقاز، آسیای مرکزی و حتی در حوزه خاورمیانه پیش ببریم. درست است که برخی اختلاف نظرها درمورد سوریه بوده اما گفت وگوهای ما با ترکیه در حوزه سوریه، عراق و مصر، فلسطین و لبنان کماکان در این دوره ادامه پیدا کرده است. تلاش کردیم تا بتوانیم چارچوب هایی را که براساس درک متقابل باشد، پیدا کنیم. ما زمانی می توانیم منافع خودمان را در این منطقه تامین کنیم که باهم همکاری داشته باشیم. تعبیری که در واقع برد-برد می شود. درکی متقابل که ما با هم در منطقه پیروز می شویم یا باهم در منطقه شکست خواهیم خورد. این تجربه ای است که گذارهای قبلی در دهه های 1810 و 1910 به ما ثابت کرده است. اگر ایران و عثمانی در آن سال ها کنار هم بودند، شاید تحولات منطقه به شکل دیگری رقم می خورد.
* ما در استانبول و آنکارا سالانه شاهد حضور تعداد زیادی توریست ایرانی، دانشجویان یا مهاجرانی که از اینجا اقدام برای جابه جایی محل تحصیل یا زندگی شان می کنند، هستیم. اطلاعات و آماری دارید که مثلا چند نفر توریست ایرانی سالانه به آنکارا، استانبول و جاهای دیدنی دیگر مراجعه می کنند؟
- بله، آمار دقیقی راجع به ترددهای هموطنانمان به ترکیه، هم از مبادی ایرانی و هم از مبادی ترکیه داریم. سال گذشته نزدیک به 1/2میلیون نفر ایرانی به ترکیه سفر کردند و پیش بینی می شود امسال آمار سفرها از سال گذشته بیشتر شود. آمار سه و شش ماه اول سال نشان می دهد سفر ایرانی ها به ترکیه روند صعودی داشته است.
* میزان رشد، محسوس است و می توان برای آن درصدی تعیین کرد؟
- البته این یک رشد پیوسته نیست. در سال 2012 نزدیک به 6/1میلیون نفر ایرانی به ترکیه سفر کردند. اما تغییر قیمت ارز در کشور باعث شد مسافرت های خارجی در کشور کاهش پیدا کند. این مساله در سال بعد تاثیر داشت و ما کاهش تعداد مسافرت ها را به ترکیه داشتیم که به نظر می رسد امسال مجددا شاهد افزایش مسافرت ها باشیم. عوامل متعددی در آمار سفر ایرانیان به ترکیه موثر هستند. ترکیه شرایط سهلی را برای سفر فراهم کرده است؛ لغو روادید، وجود پروازهای متعدد به مقاصد گوناگون، فرهنگ نزدیک، وجود زبان مشترک، زمینه سازی ترک ها برای پذیرایی از ایرانیان و توجه به سلایق آنها و نهایتا تبلیغاتی که آنها برای سفر ایرانیان انجام می دهند. از سوی دیگر، ایرانیان برای مسافرت های خارجی خودشان فرصت های گوناگونی دارند و نهایتا آنها را با یکدیگر مقایسه می کنند. بخشی از نوسان آمار به شرایط داخل کشور و بخشی هم به شرایط ترکیه برمی گردد. در مجموع این مسافرت ها به یکی از عوامل مهم روابط ایران و ترکیه تبدیل شده است. امروز می توانم به شما بگویم که شناختی که ایران و ایرانیان از ترکیه دارند، بسیار بیشتر از شناختی است که ترک ها از کشور ما دارند، دلیل آن هم مراوداتی است که در سمت ما بیشتر از سمت ترکیه است. امیدواریم با مذاکراتی که اخیرا بین آقای روحانی و آقای اردوغان انجام شده بتوانیم برنامه ای را برای گسترش سفر مردم ترکیه به ایران داشته باشیم. در این زمینه سازمان گردشگری و سفارت ایران در حال تلاش هستند. گردشگری در حوزه دیپلماسی از موارد بسیار پراهمیت است.
* اشاره کردید که ترک ها ورود ایرانی ها را تسهیل کرده اند، در مقابل، ما هم همین تسهیلات را برای آنها داریم؟ آماری وجود دارد که سالانه چه تعداد شهروند ترکیه به ایران سفر می کنند؟
-ما برای ترک ها ویزا صادر نمی کنیم زیرا آنها لغو روادید هستند. این شرایط در ایران هم هست، یعنی مشترکات فرهنگی، زبان مشترک، مقاصدی که مورد علاقه ترک ها هست، در تاریخشان خوانده اند و در فرهنگشان وجود دارد. منتها مطلبی که در اینجا وجود دارد این است که برای گردشگری که می خواهد از ترکیه خارج شود مقایسه ای وجود دارد؛ اینکه به ایران برود یا جای دیگر. اولا گرایش ترک ها به سفرهای غربی است و خروجی مسافرت های ترک ها به کشورهای شرقی کمتر است. زمانی هم که می خواهند به یک کشور شرقی مثلا ایران سفر کنند، هزینه های تمام شده برای سفرشان را با کشورهای دیگر مقایسه می کنند. بسیار مهم است که ما در فصل مناسب امکانات و هتل مناسب، تبلیغات خوب و از همه مهم تر تضمینی برای داشتن سفری خوب را برای مسافر داشته باشیم. پای گردشگران ترک باید به ایران باز شود تا پس از بازگشت، از آن تعریف و تبلیغات کنند. در سال گذشته ما حدود 400 نفر ورودی از ترکیه به ایران داشتیم که بخشی از آنها از جدار مرز وارد می شوند و به شهرهای مرزی ما سفر می کنند. البته ما نمی توانیم دقیق مشخص کنیم، اما معمولا پس از ورود به ایران، به شهرهای تبریز، ارومیه و اردبیل سفر می کنند. بعضی از آنها حتی تا شهرهای کوچک تر مثل خوی، سلماس و ماکو تردد می کنند و برخی تا تهران و مشهد سفر می کنند.
* در مقابل آن همه هجمه تبلیغاتی که در ایران برای سفر به ترکیه انجام می شود، جلب گردشگر ترک کار بسیار سختی است. در حوزه برنامه های رسانه ای تدارکی دیده اید؟
- به نظر من اگر ما نتوانیم از ترکیه گردشگر جلب کنیم نمی توانیم از کشورهای دیگر هم جلب کنیم و باید یکی از شاخص های توسعه گردشگری ایران را ورود گردشگر ترک به ایران قراردهیم.
* شما دو سال است که در ترکیه سفیر هستید. به نظر شما طی این دو سال تغییری ایجاد شده یا برای این تغییر به زمان بیشتری نیاز است؟
- به نظر من با انتخاب دولت آقای روحانی، ذهنیت مثبت تری از ایران ایجاد شده و برای آن در ترکیه تبلیغ می شود.
* عجیب است که شما به عنوان سفیر دولت قبل این را می گویید!
- چرا عجیب است؟ این یک واقعیت است تاثیرپذیری مردم ترکیه از تبلیغات و رسانه های بین المللی را نشان می دهد. یعنی برای این مردم مهم است که رسانه های خارجی چه چیزی را راجع به ایران تبلیغ می کنند و بر اساس آن ذهنیت های خودشان را تغییر می دهند. البته ناگفته نماند که رسانه های ترکیه هم تحت تاثیر این تبلیغات هستند، یعنی ارتباط مستقیم رسانه های ترکیه هنوز با جامعه ما متاسفانه برقرار نشده است. آنها تلاش می کنند تا نمایندگان خودشان را در ایران داشته باشند و به تازگی هم درحال افزایش هستند ولی هنوز به این جمع بندی نرسیده اند که باید به صورت مستقیم از ایران و منابعشان در ایران خبر تهیه و تبلیغ کنند.
* رسانه های ترکیه از شما کسب اطلاع می کنند؟
- بله ما با هم ارتباط داریم. ابزارهایی که در اختیار ماست و تماس هایی که بخش رسانه ای ما و تماس هایی که سفیر دارد، برنامه هایی که برای دیدارهای منظم آنها و مجموعه سفارت دارند، رسانه های اجتماعی که در اختیار ماست. دانشجویان خوب ما در ترکیه، مهم ترین رسانه های ما هستند؛ بیش از پنج هزار دانشجوی بااستعداد داریم که تاثیرگذاری بسیار خوبی دارند. همچنین هموطنان ما که به ترکیه می آیند، اگر نگوییم که مهم ترین رسانه ما هستند، قطعا یکی از پراهمیت ترین آنها هستند و در شکل گیری ذهنیت مردم ترکیه نسبت به ایران نقش موثری دارند. با وجود فضای سنگینی که همواره علیه ایران در رسانه های بین المللی وجود داشته، اما مردم ترکیه نسبت به جمهوری اسلامی ایران و مردم ایران حس توام با احترام و دوستی دارند.
* من در سفر اخیر خودم خیلی از دانشجویان را دیدم که برای اخذ ویزا از سفارت کانادا، آمریکا و انگلیس به آنکارا می آیند. آمار و دسترسی به اطلاعاتی در مورد تعداد آنها و اینکه بیشتر متقاضی چه کشوری هستند را دارید؟
- ما پنج هزار دانشجوی ایرانی در ترکیه داریم که حدود چهارهزارنفر از آنها در استانبول و آنکارا و حدود هزارنفر در ارزروم و ازمیر هستند و تعداد بسیار اندکی در شهرهای دیگر پراکنده هستند. البته بخشی از دانشجویان وارد ترکیه می شوند تا از طریق ترکیه به کشورهای دیگر بروند برای گرفتن برگه عبور برای برگشتن به ایران به ما مراجعه می کنند. ما از این طریق می توانیم تعدادی آمار داشته باشیم که درحال حاضر من آمار دقیقی از آنها ندارم.
* با توجه به اینکه ما با سه کشور، آمریکا، کانادا و انگلیس، البته غیر از انگلیس که تلاش هایی برای بازگشایی روابط با آنها درحال شکل گیری است در حالی که در این سال ها رابطه سیاسی چندانی نداشته. آیا از طرف دولت متبوع از خود سفارت خواسته شده که در این گونه موارد ارتباطی داشته باشد؟ مثلا پیگیری وضعیت ویزای دانشجویی یا اینکه سفارت نمی تواند در این موارد وارد شود؟
- ما در همه حوزه هایی که هموطنانمان به کمک احتیاج داشته باشند، قطعا ورود می کنیم و از امکانات و ظرفیت هایی که داریم استفاده می کنیم. ما با سفارت آمریکا ارتباطی نداریم اما با سفارت انگلیس و سفارت کانادا و شرکت های ایرانی که در اینجا هستند در ارتباط هستیم. ما می توانیم از ظرفیت آنها برای تسهیل دریافت روادید یا انجام امور کنسولی استفاده کنیم. عده ای هم از این ظرفیت ما استفاده می کنند و اگر مشکلی یا نیاز به هماهنگی هایی باشد، به سفارت مراجعه می کنند. ضمن اینکه طبیعتا با توجه به اینکه بعضی از اینها مجبور هستند گذرنامه های خود را در سفارتخانه بگذارند و به ایران برگردند، به ما مراجعه می کنند و ما سعی می کنیم در اولین فرصت مشکل برگه عبورشان را حل کنیم تا بتوانند طبق برنامه خود به کارهای خود برسند.
* ولی در مورد سفارت آمریکا هیچ گونه رابطه ای را نمی توان با آنها برقرار کرد؟
- خیر. ما هیچ نوع رابطه ای با سفارت آمریکا و دیپلمات آمریکایی نداریم.
* وقتی یک هیات دیپلماتیک ایران قرار است در یکی از ایالت های آمریکا یا سازمان ملل روادید دریافت کند، در این موارد سفارت شماست که وارد عمل می شود و کار را انجام می دهد؟
- خیر، تا الان موردی نبوده که ما این کار را انجام دهیم.
* یعنی این کار از تهران مستقیما با دولت متبوعه انجام می شود؟
- من فکر می کنم که این کار از طریق سفارت های واسطه می تواند انجام شود، حافظ منافع می تواند این کار را انجام دهد.
مصاحبه گر شرق در مقدمه می نویسد: به نظر نمی رسید محوری بودن موضوع 'رضا ضراب' در گفت وگو، خیلی خوشایند سفیر ایران در ترکیه باشد؛ به ویژه آنکه از دو منظر کاملا متفاوت به این موضوع می نگریستیم.در ابتدای گفت وگو با 'علیرضا بیکدلی' سفیر تهران در آنکارا، یادآوری کردم که اطلاعات رسانه های داخلی در مورد ضراب، خیلی زیاد نیست و عموما از منابع خبری ترک گرفته شده که برخی از آنها به بازی های سیاسی داخلی خودشان آلوده اند. از بیکدلی به عنوان سفیر تهران در آنکارا خواستم درباره ماجرای رضا ضراب و تجارت او با ایران و پرونده «هالک بانک» اطلاعات بیشتری به ما بدهد. سفیر تاکید داشت در مواردی رسانه های داخلی بدون توجه به تخریب ها و چالش های سیاسی که در رسانه های ترک متداول است، همان مطالب را منتشر کرده اند. برخی ایرانی ها با رجب طیب اردوغان، نخست وزیر آن زمان ترکیه هم عقیده اند که ضراب، تاجر شریفی است و در مقطعی که ایران درگیر مشکلات گسترده اقتصادی بود، با تجارت طلا، به یاری اقتصاد ایران آمد. سفیر، همان شب بعد از گفت وگو با «شرق»، در پستی فیس بوکی نوشت: «موضوع آقای ضراب از منظر ما موضوع تاجر ترکی است که با ایران تجارت داشته و عده ای از مخالفان دولت اردوغان در داخل و خارج ترکیه قصد داشتند او و «هالک بانک» را به دلیل رابطه با ایران تنبیه و از این رهگذر به روابط دو کشور و آقای اردوغان در آستانه دو انتخابات آسیب بزنند. اما در ایران موضوع وی را نه در این شمایل، بلکه به عنوان یک تاجر ایرانی که احتمال می دهند در پرونده فساد مالی آقای بابک زنجانی دست داشته، مطرح می کنند که این ادعا باید از سوی مراجع قضایی بررسی شود، نه دیپلمات های ایرانی.»
علیرضا بیکدلی از اواخر سال 91 به سمت سفیر ایران در ترکیه منصوب شده و پیش از آن هم در جمهوری آذربایجان و قبرس سفیر بوده است. نفر دوم سفارت ایران در مسکو، کاردار سفارت ایران در قزاقستان، رییس اداره دوم مشترک المنافع وزارت خارجه و معاون پژوهشی دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت خارجه، بخش دیگری از کارنامه اوست. همانند دیگر دیپلمات ها در تک تک جملاتش مراقب پیامدهای واژگان و جملات خود است، هم در کشور مقصد و هم در کشور مبدا. به ویژه آنکه ترکیه به تازگی انتخابات پرچالشی را پشت سر گذاشته است. این گفت وگو، چند روز بعد از مراسم تحلیف رجب طیب اردوغان، در منصب رییس جمهوری در محل سفارت ایران در آنکارا انجام شد؛ ساختمانی که دو هتل «شرایتون» و «اینترکنتینانتال» مشرف به باغ آن و در میانه یکی از مناطق خلوت آنکاراست.
* در یک سال گذشته خبرهای زیادی درباره شخص رضا ضراب خوانده ایم ولی اطلاعات ما منحصر به خبرهای روزنامه های ترکیه است مبنی بر اینکه او یک شهروند ایرانی-ترک و در حال تجارت در ترکیه است و عمدتا فعالیت خود را با تابعیت ترک خود انجام می دهد، درباره تجارت آقای ضراب و ارتباط وی با ایران توضیح می دهید؟
- رضا ضراب در ترکیه به عنوان یک تاجر ترک در حال فعالیت است که توانسته با استفاده از روابط ایران و ترکیه، فرصت هایی را برای خود و شرکت های ترکیه فراهم کند. منتها با توجه به ارتباطات گسترده ای که در اینگونه همکاری های تجاری با مقامات ترکیه ایجاد کرد، زمینه استفاده یا سوءاستفاده برخی از مخالفان دولت ترکیه، به خصوص مخالفان آقای اردوغان، نخست وزیر ترکیه را فراهم کرد. مخالفان تلاش کردند تا از آن به عنوان یک حربه انتخاباتی قدرتمند در آستانه انتخابات شهرداری ها که انتخاباتی سرنوشت ساز برای ترکیه و به خصوص حزب «عدالت و توسعه» بود، استفاده کنند. یکی از اهداف اصلی این پروژه که از 17 دسامبر 2013 (26آذر 1392) کلید خورد، تاثیرگذاری روی فعالیت های اقتصادی ایران در ترکیه و همچنین «هالک بانک» در ترکیه بود. آنها مدعی بودند که ضراب و مقاماتی که با او در ارتباط بودند، در همکاری و فعالیت هایی که با «هالک بانک» داشته اند، تحریم های خارجی علیه ایران را دور زده اند و دولت «عدالت و توسعه» را حامی «هالک بانک» جلوه دادند و این موضوع را به ابزاری برای فشار به حزب
«عدالت و توسعه»، آقای اردوغان و تاثیرگذاری روی نتیجه انتخابات تبدیل کردند.
* اتهام ضراب درباره کمک به انتقال طلا به ایران ثابت شده است؟
اساسا ادعاهای مخالفان دولت «آک پارتی» درباره فعالیت های ضراب به اثبات نرسید، به این دلیل که فعالیت های مربوط به خریدوفروش طلا بین ترکیه و ایران به قبل از جولای 2013 (تیر- مرداد 1392) یعنی پیش از اعمال تحریم فلزات گرانقیمت علیه جمهوری اسلامی ایران مربوط می شود و بر اساس مفاد قطعنامه های تحریم، شرکت های ترکیه از جمله شرکتی که به ایران صادرات طلا داشت، عملیات خودش را در موعد پیش بینی شده متوقف کرد. همچنین همه فعالیت هایی که «هالک بانک» با ایران داشت، در چارچوب مقررات تحریمی و پایش جدی نهادهای مرتبط با نظارت بر فعالیت های این بانک از سوی کشورهای غربی انجام می شد. خود مقامات بانکی هم به ما مرتبا تاکید می کردند که تحت هیچ شرایطی اقداماتی فراتر از مقرراتی که مربوط به تحریم هاست، انجام نخواهند داد، اما آشنایی آنها با شرایط ایران و مقررات تحریمی، برای آنها فرصت ها و امکاناتی را ایجاد می کرد که می توانستند از آن برای فعالیت های خودشان بیش از سایر بانک های استفاده کنند.
* پس رضا ضراب پیش از جولای 2013 با ایران روابط مالی در حوزه طلا نداشته است؟
پیش از جولای 2013 وجود داشته، اما بعد از آن تاریخ دیگر فعالیت های مرتبط با خرید و فروش طلا وجود نداشته است.
* یعنی پیش از قانون تحریم، رضا ضراب در واردات طلا به ایران نقش داشته است؟
- ایران و ترکیه در این زمینه همکاری نداشته اند. شرکت ها و تجار ترک در این تجارت دست داشتند، ولی اینکه آیا شخص رضا ضراب هم در آن دست داشته یا نه، به بررسی اسنادی که در این تجارت مورد استفاده قرار گرفته و الزاما سفارتخانه ها به آنها اشراف ندارند، نیاز دارد.
* در این یک سال گذشته آیا سفارت ایران توانسته اطلاعاتی در این باره کسب کند؟ زیرا در حال حاضر این موضوع برای نمایندگان مجلس هم جالب و مهم است.
- اگر بخواهید از منظر ایران به این موضوع نگاه کنید، کاملا با آنچه که ما در ترکیه به آن نگاه می کنیم، متفاوت خواهد بود.
* یعنی می تواند برای ایران بی اهمیت باشد؟
- آنچه ما به عنوان سفارت ایران در ترکیه با آن مواجه هستیم، فعالیت های تجاری شرکت ها یا تجار ترکیه در رابطه با جمهوری اسلامی ایران است، اما آن چیزی که شما از ایران به آن اشاره می کنید، یک پرونده فساد مالی است که به دنبال پیدا کردن شرکا و دست اندرکاران آن در خارج از کشور می گردید. لازمه آن این است که کسانی که چنین ادعایی دارند و نهادهای داوری یا دادگاه هایی که به این موضوع رسیدگی می کنند، بررسی های خود را انجام دهند. این موضوع با آنچه که ما الان درباره فعالیت شرکت های ترک به شما می گوییم کاملا متفاوت است. یعنی دو موضوع کاملا متمایز و جداست.
* یعنی اتهام فساد چند تاجر ترک که با ایران تجارت می کنند، به ایران مربوط نمی شود و به ترکیه ارتباط دارد؟
- این اتهام اساسا در ترکیه اتهام فساد نیست، بلکه اتهام، دور زدن تحریم ایران است اما آن چیزی که در ایران وجود دارد پرونده فساد است، پس با دو شاخه روبه رو هستیم که دو دیدگاه متفاوت را شکل می دهند. در ترکیه مخالفان آقای اردوغان و مخالفان دولت «آک پارتی» مدعی هستند که برخی از شرکت ها وگروه های تجاری در ترکیه، تحریم هایی که علیه ایران وضع شده را نادیده گرفته اند و با کمک «هالک بانک» برای دور زدن این تحریم ها اقدام کردند. این ادعا درست نیست و رد شده است. درحالی که در ایران ادعا می شود گروهی با سوءاستفاده از فرصت های خودشان، فساد مالی بار آوردند و به بیت المال ضرر زدند. عده ای در تلاش هستند تا این دو پرونده را به یکدیگر ربط دهند. بالطبع کسانی که این دو پرونده را به هم ربط می دهند، باید ادعای خود را ثابت و بعد پیگیری کنند. آنچه که من به شما می گویم، گزارشی از وضعیت پرونده مورد ادعای مخالفان حزب «عدالت و توسعه» است و اینکه این موضوع صرفا یک حربه سیاسی برای تحت الشعاع قرار دادن انتخابات در ترکیه بوده است.
* چیزی که این دو پرونده را به هم ربط می دهد، دو اسم است؛ رضا ضراب در ترکیه و بابک زنجانی در ایران. رضا ضراب، بابک زنجانی را رییس خود معرفی کرده که با این حساب این دو پرونده به هم ارتباط پیدا می کنند. تا به حال از سفارت تهران در آنکارا درخواست تحویل اطلاعات بیشتر در این زمینه شده است؟
- این بحث خارج از وظایف یک سفارتخانه است. ما در سفارتخانه، نه امکان رسیدگی به چنین پرونده هایی را داریم و نه به آنها رسیدگی می کنیم. ما بخش های تجاری، اقتصادی و بخش هایی که به حوزه روابط سیاسی مربوط می شود، داریم. به هرحال، کسی که این ادعا را می کند باید از مجاری خاص خودش، بر اساس توافقنامه هایی که به معاضدت قضایی برمی گردد، رسیدگی شود. باید مراجع قانونی مراحل را به شکل کامل طی کنند و بر اساس آن هم اطلاع رسانی شود.
* حدود 9ماه است که بابک زنجانی در زندان است. در این مدت، قوه قضاییه یا دولت جمهوری اسلامی از سفارت ایران تقاضای گزارشی درباره این دو نفر و ارتباط مالی آنها کرده است؟
- گزارشی که ما می دهیم در رابطه با بخشی است که مربوط به فعالیت های تجاری ایران و ترکیه می شود. آن چیزی که به فساد مالی مربوط است، به سفارت ایران ارتباطی ندارد.
* اگر نمایندگان مجلس ایران بخواهند پرونده را بررسی کنند، باز هم لازم نیست سفارت همکاری ای در این زمینه انجام دهد؟
- من نمی دانم که این موضوع تا چه حد به شرح وظایف نمایندگان ما برمی گردد، ولی اگر مجلس شورای اسلامی از وزارت خارجه درخواست کمک در رسیدگی به پرونده را کند، بازهم رویه های خاصی در رابطه با کشورهای خارجی وجود دارد، بخشی از آن مربوط به همکاری های دوستانه دو کشور و بخش دیگر مربوط به پرونده های معاضدت قضایی می شود. اگر در مجرای قوه قضاییه قرار گیرد، از کانال معاضدت قضایی و رویه های موجود آن عمل می کند. اگر هم دوستان ما در مجلس شورای اسلامی بخواهند اطلاعات بیشتری داشته باشند، آن دیگر در قالب همکاری های دوستانه است. ولی تا به حال من خبری از هیاتی که برای آمدن به اینجا برنامه ریزی کرده باشد، ندارم. البته ما اخبار را از رسانه های ایران شنیدیم و نقل قول هایی را هم از طریق رسانه ها به ما منتقل کرده اند که خب برای ما ملاک فعالیت و عمل نیست.
* پس تا اینجا نمایندگان مجلس اقدامی در رابطه با این دوپرونده انجام نداده اند؟
- خیر، نمایندگان هنوز برای آمدن به ترکیه هیچ اقدام روشنی که منجر به فعالیت ما شود، انجام نداده اند.
* اگر نمایندگان درخواست را ارایه کنند و بخواهند که برای تهیه گزارش و پیگیری پرونده به آنکارا سفر کنند، آیا سفارت برای تهیه پرونده بابک زنجانی و رضا ضراب از صفر شروع به کار خواهد کرد یا پرونده ای آماده برای ارایه به آنها دارید؟
- نه، در آن صورت باید به دستگاه های ذی ربط در ترکیه مراجعه کرده و از آنها سوال کنیم که آیا مایل به همکاری با نمایندگان مجلس ایران که می خواهند در این رابطه اطلاعاتی داشته باشند، هستند یا خیر. در مرحله بعد باید منتظر پاسخ آنها بود که اصلا چیزی برای ارایه به نمایندگان دارند یا خیر. البته این روش پیگیری در کنار رویه معاضدت قضایی و همکاری های قضایی دو کشور باید در قالب همکاری های دوستانه انجام شود.
* برای من عجیب است که شما نمی گویید ما گزارشات مفصلی از پرونده ارتباط مالی ضراب و زنجانی داریم، چون آنقدر این موضوع برای افکارعمومی جالب است که فکر می کردم برای سفارت ایران در آنکارا هم باید مهم باشد و مورد پیگیری و بررسی قرار گرفته باشد... .
- نگاه شما از ایران با نگاه ما در آنکارا نسبت به مساله متفاوت است.
* بله، اما شما غیر از اینکه نماینده ایران در آنکارا هستید و باید حواستان به روابط ایران و ترکیه باشد، بازوی جمع آوری اطلاعات برای مقامات ایران هم هستید.
- یکی از شرح وظایف نمایندگی ها این است که نسبت به منافع و مسایل ملی حساس باشند و در این زمینه اطلاع رسانی کنند، اما این به معنی پرونده سازی درباره افراد و اشخاص نیست. پرونده ای در داخل کشور ما تشکیل شده که باید مراحلش را طی کند. جایی که آنها به این جمع بندی می رسند که فسادی وجود دارد، باید بر اساس رویه های مشخص از امکانات لازم در خارج از کشور استفاده کنند در آن زمان قطعا ما به اندازه کافی ارتباط و دوستانی داریم که از آنها تقاضای همکاری کنیم. اما قبل از آن صرفا به خاطر مطالب موجود در رسانه ها نمی توانیم به موضوع ورود کنیم و مدعی شویم اطلاعاتی داریم. اطلاعات ما در ترکیه به نوع همکاری هایی که شرکت های ترک از جمله شرکتی که آقای ضراب مدیر آن بود و در رابطه با تجارت ترکیه و ایران بوده است، برمی گردد. فساد و ارتباط بین این دو مجموعه که افرادی در ایران مدعی آن هستند، نیاز به بررسی های دقیق تری دارد که فعلا در اختیار من نیست. مساله رضا ضراب تاکنون مربوط به ترکیه بوده و ایشان یک فرد ترک است.
* موضوع از جایی متفاوت می شود که اتهام او ارسال طلا به ایران است و دوم اینکه او در ایران یک شریک دارد.
- اینکه تاجری از ترکیه به ایران طلا فرستاده باشد، اتهام نیست، حتی اگر شما بگویید که می خواهیم تحریم ها را رعایت کنیم و دور نزنیم، باید به شما بگویم اتفاقا ترک ها همین کار را کردند. آنها قبل از شروع موعد مقرر مربوط به فلزات گرانبها، صادرات طلا را قطع کردند. بنابر این در بحث طلا اتهامی وجود ندارد.
* پس از منظر یک فرد ایرانی، رضا ضراب هیچ اتهامی ندارد؟
- از نظر بنده تجارت طلا اتهام نبوده است.
* از آنجایی که رضا ضراب با فردی به نام بابک زنجانی که در یک فساد مالی متهم است ارتباط دارد، در این مورد اطلاعاتی مبنی بر اثبات اتهام وارده به آنها وجود دارد؟
- شما دوباره از نگاه یک ایرانی موضوع را مطرح می کنید، اگر شما بخواهید از زاویه ایران این مساله را دنبال کنید، اولا باید دادگاه ایران اتهام وارده به آقای بابک زنجانی را بررسی کند و سپس حکم را صادر و نهایتا اعلام شود. من به عنوان سفیر ایران در ترکیه، به صرف اینکه راجع به پرونده ای با عنوان فساد مالی در رسانه های ایران مذاکره و گفت وگو می شود، نمی توانم فعالیتی را انجام دهم. من نمی توانم تنها به دلیل اینکه در رسانه های ایران الفبایی را درباره افراد می گویند، مثلا جایی که می گویند «الف، ب»، من تلاش کنم تا رابطه «الف» و «ب» را با ترکیه پیدا کنم. مگر اینکه دستگاه های مرتبط با قوه قضاییه تشخیص دهند چنین ارتباطی وجود داشته و مراجعه کنند، که در این صورت هم دو حالت دارد؛ یا باید از طریق قضایی یا در سطح رابطه دوستانه پیگیری شود.
* چند وقت پیش ماجرای «شنود» از سفارت ایران در آنکارا منتشر شد، شما این خبر را تایید می کنید؟ اگر پاسخ مثبت است، پیگیری های شما به کجا رسیده است؟
- ما به وزارت خارجه ترکیه مراجعه و درخواست کرده ایم تا اطلاعات مربوط به این ادعا را در اختیار ما بگذارند. وزارت امور خارجه ایران هم در این زمینه موضع گیری داشت. منتظریم تا دوستان ما در ترکیه اطلاعات بیشتری در اختیار ما بگذارند، اما باید بگویم در قضیه اختلافاتی که در آستانه انتخابات دهم فروردین سال گذشته در ترکیه افتاد، موضوع شنود توسط برخی شخصیت ها و دستگاه های غیردولتی ترکیه بوده که مقامات دولتی ترکیه را هم در دل این موضوع شنود می کردند. در بین آنها شخص نخست وزیر و بسیاری از وزرا از جمله وزیر انرژی و شخصیت های دیگر نام برده شدند که برخی از همکاران سفارت جمهوری اسلامی ایران هم بودند. علت اینکه، این موضوع مطرح شد این بود که طرف مقابل که در حوزه انتخابات با دولت ترکیه مبارزه می کرد، بخشی از مطالب مرتبط با شنود خودش را منتشر کرده بود و در آستانه انتخابات قصد بهره برداری از آن را داشت. دولت ترکیه هم متقابلا تلاش کرد نهادهایی را که در این شنود دست داشتند، افشا کند تا جریان موازی در دولت ترکیه را به چالش بکشد. این موضوع در فضای رقابت های انتخاباتی خیلی برجسته شد و تا انتخابات اخیر ریاست جمهوری ترکیه ادامه پیدا کرد. همچنین اسامی بعضی از همکاران ما که مورد شنود قرار گرفته بودند در رسانه های نزدیک به دولت ترکیه منتشر شد. علت انتشار اسامی، تنها برای نام بردن از جریان هایی بود که اقدام به شنود نهادهایی مثل سفارت ایران کرده بودند و قصد تخریب روابط را داشتند. متقابلا طرف های مقابل هم تلاش کردند تا با بیان اینکه دولت ایران رفتارهای غیردوستانه نسبت به ترکیه داشته است، ادعا کنند که درصدد حفظ منافع ترکیه بوده اند. چالشی بین آنها در گرفت که به افشاگری منجر شد. ما هم از دولت ترکیه درخواست اطلاعات بیشتری در این زمینه کردیم، حفظ امنیت سفارتخانه ها از جمله امنیت مکالمه ها برعهده دولت پذیرنده است و دولت ترکیه در این زمینه پاسخگو خواهد بود.
* این احتمال وجود دارد که چون تلفن برخی از کارکنان اعضای سفارت شنود شده ، تلفن خود سفارت هم شنود شده باشد؟
- بله، احتمال آن وجود دارد.
* با توجه به اینکه درگیری ها و تنش ها قبل از انتخابات بوده و الان انتخابات انجام شده و دولت بر سر کار آمده، شما این مساله را تا زمان اثبات آن پیگیری خواهید کرد یا به حساب اینکه فضای متشنج انتخابات تمام شده، این موضوع را هم کنار می گذارید؟
- به هر حال وظایف دولت ها نسبت به ماموریت ها مشخص است و دولت ها در قبال مشکلاتی که در ماموریت ها ایجاد می شود، پاسخگو هستند و منتظر هستیم تا دولت ترکیه پاسخ بدهد.
* در سال های گذشته موضوع سوریه باعث به وجود آمدن اختلاف نظرها و چالش های زیادی میان ایران و ترکیه شده است. خیلی از کارشناسان تحلیلشان این بود که این سال ها جزو بدترین سال های رابطه تهران و آنکاراست. شما هم به عنوان سفیر از لحاظ تاثیرگذاری سیاسی، اقتصادی و فرهنگی همین احساس را داشتید؟
- چنین اعتقادی ندارم و اتفاقا این سال ها جزو سال های خوب روابط ما بوده است. ما دستاوردهای خوبی در حوزه روابط سیاسی، اقتصادی، فرهنگی بین دو کشور داشتیم، حتی در بعضی حوزه ها توانستیم با یکدیگر مسایل امنیتی را پیش ببریم. ما با وجود اختلاف نظرها در مورد سوریه موفق شدیم فعالیت ها و همکاری های خودمان را در سایر حوزه ها به پیش ببریم. به نظر من این محک خوبی بود برای نشان دادن اینکه پیوندهایی که بین ایران و ترکیه شکل گرفته، پیوندهای سستی نیستند که با تحولی در سوریه از بین بروند. ما در حوزه همکاری های اقتصادی رکورد 23میلیارددلار را در دوره ای که بر سر سوریه اختلاف داشتیم، ثبت کردیم و گسترش پیوندهای اقتصادی در حوزه هایی مثل حمل ونقل و امضای توافقنامه تجارت ترجیحی در همین دوره انجام شد. رفت و آمد مقامات عالیرتبه ما در همین دوره افزایش پیدا کرد. دیدارهایی در سطح رییس جمهوری، نخست وزیر، وزارت خارجه و برگزاری منظم کمیسیون های مشترک و رفت وآمد هیات های اقتصادی متقابل دو کشور، در همین دوره شکل گرفت و همچنین در همین دوره توانستیم گفت وگوهای مناسبی را در حوزه قفقاز، آسیای مرکزی و حتی در حوزه خاورمیانه پیش ببریم. درست است که برخی اختلاف نظرها درمورد سوریه بوده اما گفت وگوهای ما با ترکیه در حوزه سوریه، عراق و مصر، فلسطین و لبنان کماکان در این دوره ادامه پیدا کرده است. تلاش کردیم تا بتوانیم چارچوب هایی را که براساس درک متقابل باشد، پیدا کنیم. ما زمانی می توانیم منافع خودمان را در این منطقه تامین کنیم که باهم همکاری داشته باشیم. تعبیری که در واقع برد-برد می شود. درکی متقابل که ما با هم در منطقه پیروز می شویم یا باهم در منطقه شکست خواهیم خورد. این تجربه ای است که گذارهای قبلی در دهه های 1810 و 1910 به ما ثابت کرده است. اگر ایران و عثمانی در آن سال ها کنار هم بودند، شاید تحولات منطقه به شکل دیگری رقم می خورد.
* ما در استانبول و آنکارا سالانه شاهد حضور تعداد زیادی توریست ایرانی، دانشجویان یا مهاجرانی که از اینجا اقدام برای جابه جایی محل تحصیل یا زندگی شان می کنند، هستیم. اطلاعات و آماری دارید که مثلا چند نفر توریست ایرانی سالانه به آنکارا، استانبول و جاهای دیدنی دیگر مراجعه می کنند؟
- بله، آمار دقیقی راجع به ترددهای هموطنانمان به ترکیه، هم از مبادی ایرانی و هم از مبادی ترکیه داریم. سال گذشته نزدیک به 1/2میلیون نفر ایرانی به ترکیه سفر کردند و پیش بینی می شود امسال آمار سفرها از سال گذشته بیشتر شود. آمار سه و شش ماه اول سال نشان می دهد سفر ایرانی ها به ترکیه روند صعودی داشته است.
* میزان رشد، محسوس است و می توان برای آن درصدی تعیین کرد؟
- البته این یک رشد پیوسته نیست. در سال 2012 نزدیک به 6/1میلیون نفر ایرانی به ترکیه سفر کردند. اما تغییر قیمت ارز در کشور باعث شد مسافرت های خارجی در کشور کاهش پیدا کند. این مساله در سال بعد تاثیر داشت و ما کاهش تعداد مسافرت ها را به ترکیه داشتیم که به نظر می رسد امسال مجددا شاهد افزایش مسافرت ها باشیم. عوامل متعددی در آمار سفر ایرانیان به ترکیه موثر هستند. ترکیه شرایط سهلی را برای سفر فراهم کرده است؛ لغو روادید، وجود پروازهای متعدد به مقاصد گوناگون، فرهنگ نزدیک، وجود زبان مشترک، زمینه سازی ترک ها برای پذیرایی از ایرانیان و توجه به سلایق آنها و نهایتا تبلیغاتی که آنها برای سفر ایرانیان انجام می دهند. از سوی دیگر، ایرانیان برای مسافرت های خارجی خودشان فرصت های گوناگونی دارند و نهایتا آنها را با یکدیگر مقایسه می کنند. بخشی از نوسان آمار به شرایط داخل کشور و بخشی هم به شرایط ترکیه برمی گردد. در مجموع این مسافرت ها به یکی از عوامل مهم روابط ایران و ترکیه تبدیل شده است. امروز می توانم به شما بگویم که شناختی که ایران و ایرانیان از ترکیه دارند، بسیار بیشتر از شناختی است که ترک ها از کشور ما دارند، دلیل آن هم مراوداتی است که در سمت ما بیشتر از سمت ترکیه است. امیدواریم با مذاکراتی که اخیرا بین آقای روحانی و آقای اردوغان انجام شده بتوانیم برنامه ای را برای گسترش سفر مردم ترکیه به ایران داشته باشیم. در این زمینه سازمان گردشگری و سفارت ایران در حال تلاش هستند. گردشگری در حوزه دیپلماسی از موارد بسیار پراهمیت است.
* اشاره کردید که ترک ها ورود ایرانی ها را تسهیل کرده اند، در مقابل، ما هم همین تسهیلات را برای آنها داریم؟ آماری وجود دارد که سالانه چه تعداد شهروند ترکیه به ایران سفر می کنند؟
-ما برای ترک ها ویزا صادر نمی کنیم زیرا آنها لغو روادید هستند. این شرایط در ایران هم هست، یعنی مشترکات فرهنگی، زبان مشترک، مقاصدی که مورد علاقه ترک ها هست، در تاریخشان خوانده اند و در فرهنگشان وجود دارد. منتها مطلبی که در اینجا وجود دارد این است که برای گردشگری که می خواهد از ترکیه خارج شود مقایسه ای وجود دارد؛ اینکه به ایران برود یا جای دیگر. اولا گرایش ترک ها به سفرهای غربی است و خروجی مسافرت های ترک ها به کشورهای شرقی کمتر است. زمانی هم که می خواهند به یک کشور شرقی مثلا ایران سفر کنند، هزینه های تمام شده برای سفرشان را با کشورهای دیگر مقایسه می کنند. بسیار مهم است که ما در فصل مناسب امکانات و هتل مناسب، تبلیغات خوب و از همه مهم تر تضمینی برای داشتن سفری خوب را برای مسافر داشته باشیم. پای گردشگران ترک باید به ایران باز شود تا پس از بازگشت، از آن تعریف و تبلیغات کنند. در سال گذشته ما حدود 400 نفر ورودی از ترکیه به ایران داشتیم که بخشی از آنها از جدار مرز وارد می شوند و به شهرهای مرزی ما سفر می کنند. البته ما نمی توانیم دقیق مشخص کنیم، اما معمولا پس از ورود به ایران، به شهرهای تبریز، ارومیه و اردبیل سفر می کنند. بعضی از آنها حتی تا شهرهای کوچک تر مثل خوی، سلماس و ماکو تردد می کنند و برخی تا تهران و مشهد سفر می کنند.
* در مقابل آن همه هجمه تبلیغاتی که در ایران برای سفر به ترکیه انجام می شود، جلب گردشگر ترک کار بسیار سختی است. در حوزه برنامه های رسانه ای تدارکی دیده اید؟
- به نظر من اگر ما نتوانیم از ترکیه گردشگر جلب کنیم نمی توانیم از کشورهای دیگر هم جلب کنیم و باید یکی از شاخص های توسعه گردشگری ایران را ورود گردشگر ترک به ایران قراردهیم.
* شما دو سال است که در ترکیه سفیر هستید. به نظر شما طی این دو سال تغییری ایجاد شده یا برای این تغییر به زمان بیشتری نیاز است؟
- به نظر من با انتخاب دولت آقای روحانی، ذهنیت مثبت تری از ایران ایجاد شده و برای آن در ترکیه تبلیغ می شود.
* عجیب است که شما به عنوان سفیر دولت قبل این را می گویید!
- چرا عجیب است؟ این یک واقعیت است تاثیرپذیری مردم ترکیه از تبلیغات و رسانه های بین المللی را نشان می دهد. یعنی برای این مردم مهم است که رسانه های خارجی چه چیزی را راجع به ایران تبلیغ می کنند و بر اساس آن ذهنیت های خودشان را تغییر می دهند. البته ناگفته نماند که رسانه های ترکیه هم تحت تاثیر این تبلیغات هستند، یعنی ارتباط مستقیم رسانه های ترکیه هنوز با جامعه ما متاسفانه برقرار نشده است. آنها تلاش می کنند تا نمایندگان خودشان را در ایران داشته باشند و به تازگی هم درحال افزایش هستند ولی هنوز به این جمع بندی نرسیده اند که باید به صورت مستقیم از ایران و منابعشان در ایران خبر تهیه و تبلیغ کنند.
* رسانه های ترکیه از شما کسب اطلاع می کنند؟
- بله ما با هم ارتباط داریم. ابزارهایی که در اختیار ماست و تماس هایی که بخش رسانه ای ما و تماس هایی که سفیر دارد، برنامه هایی که برای دیدارهای منظم آنها و مجموعه سفارت دارند، رسانه های اجتماعی که در اختیار ماست. دانشجویان خوب ما در ترکیه، مهم ترین رسانه های ما هستند؛ بیش از پنج هزار دانشجوی بااستعداد داریم که تاثیرگذاری بسیار خوبی دارند. همچنین هموطنان ما که به ترکیه می آیند، اگر نگوییم که مهم ترین رسانه ما هستند، قطعا یکی از پراهمیت ترین آنها هستند و در شکل گیری ذهنیت مردم ترکیه نسبت به ایران نقش موثری دارند. با وجود فضای سنگینی که همواره علیه ایران در رسانه های بین المللی وجود داشته، اما مردم ترکیه نسبت به جمهوری اسلامی ایران و مردم ایران حس توام با احترام و دوستی دارند.
* من در سفر اخیر خودم خیلی از دانشجویان را دیدم که برای اخذ ویزا از سفارت کانادا، آمریکا و انگلیس به آنکارا می آیند. آمار و دسترسی به اطلاعاتی در مورد تعداد آنها و اینکه بیشتر متقاضی چه کشوری هستند را دارید؟
- ما پنج هزار دانشجوی ایرانی در ترکیه داریم که حدود چهارهزارنفر از آنها در استانبول و آنکارا و حدود هزارنفر در ارزروم و ازمیر هستند و تعداد بسیار اندکی در شهرهای دیگر پراکنده هستند. البته بخشی از دانشجویان وارد ترکیه می شوند تا از طریق ترکیه به کشورهای دیگر بروند برای گرفتن برگه عبور برای برگشتن به ایران به ما مراجعه می کنند. ما از این طریق می توانیم تعدادی آمار داشته باشیم که درحال حاضر من آمار دقیقی از آنها ندارم.
* با توجه به اینکه ما با سه کشور، آمریکا، کانادا و انگلیس، البته غیر از انگلیس که تلاش هایی برای بازگشایی روابط با آنها درحال شکل گیری است در حالی که در این سال ها رابطه سیاسی چندانی نداشته. آیا از طرف دولت متبوع از خود سفارت خواسته شده که در این گونه موارد ارتباطی داشته باشد؟ مثلا پیگیری وضعیت ویزای دانشجویی یا اینکه سفارت نمی تواند در این موارد وارد شود؟
- ما در همه حوزه هایی که هموطنانمان به کمک احتیاج داشته باشند، قطعا ورود می کنیم و از امکانات و ظرفیت هایی که داریم استفاده می کنیم. ما با سفارت آمریکا ارتباطی نداریم اما با سفارت انگلیس و سفارت کانادا و شرکت های ایرانی که در اینجا هستند در ارتباط هستیم. ما می توانیم از ظرفیت آنها برای تسهیل دریافت روادید یا انجام امور کنسولی استفاده کنیم. عده ای هم از این ظرفیت ما استفاده می کنند و اگر مشکلی یا نیاز به هماهنگی هایی باشد، به سفارت مراجعه می کنند. ضمن اینکه طبیعتا با توجه به اینکه بعضی از اینها مجبور هستند گذرنامه های خود را در سفارتخانه بگذارند و به ایران برگردند، به ما مراجعه می کنند و ما سعی می کنیم در اولین فرصت مشکل برگه عبورشان را حل کنیم تا بتوانند طبق برنامه خود به کارهای خود برسند.
* ولی در مورد سفارت آمریکا هیچ گونه رابطه ای را نمی توان با آنها برقرار کرد؟
- خیر. ما هیچ نوع رابطه ای با سفارت آمریکا و دیپلمات آمریکایی نداریم.
* وقتی یک هیات دیپلماتیک ایران قرار است در یکی از ایالت های آمریکا یا سازمان ملل روادید دریافت کند، در این موارد سفارت شماست که وارد عمل می شود و کار را انجام می دهد؟
- خیر، تا الان موردی نبوده که ما این کار را انجام دهیم.
* یعنی این کار از تهران مستقیما با دولت متبوعه انجام می شود؟
- من فکر می کنم که این کار از طریق سفارت های واسطه می تواند انجام شود، حافظ منافع می تواند این کار را انجام دهد.
۹۳/۰۶/۱۹
اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید لطفا ابتدا وارد شوید، در غیر این صورت می توانید ثبت نام کنید.