با رقبای اردوغان آشنا شوید/ احسان‌اوغلو؛ مسلمانی سکولار

ترکیه آنلاین: دو حزب مخالف بزرگ ترکیه دبیر کل سابق سازمان همکاری‌های اسلامی و یکی از محققین دانشگاهی علوم اسلامی را به عنوان کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری برگزیدند تا شانس خود برای کسب رأی مردم ترکیه را افزایش دهند.

 به گزارش خبرگزاری تسنیم؛ حزب جمهوری خلق ترکیه و نیز حزب حرکت ملی، دو حزب عمده مخالف، با اعلام اکمل‌الدین احسان‌اوغلو، دبیر کل سابق سازمان همکاری‌های اسلامی، به عنوان نامزد مشترک اولین انتخابات مستقیم ریاست جمهوری ترکیه بسیاری از ناظرین را به تعجب واداشتند. این تصمیم در حالی در 16 ژوئن اعلام شد که تا پیش از آن هیچ نامی از وی در میان نامزدهای احتمالی برده نمی‌شد.

احسان اوغلوی 70 ساله، یک محقق دانشگاهی و دیپلمات است که در قاهره زاده و بزرگ شد. پدر وی یار غار محمد عاکف، شاعر سرود ملی ترکیه، بود و این دوستی چنان نزدیک بود که از موطنش یوزگات به همراه عاکف عازم قاهره شده بود. احسان اوغلو تحصیلات دانشگاهی خود را نیز در قاهره گذراند و با مدرک کارشناسی ارشد دانشگاه الازهر مصر راهی آنکارا شد تا مدرک دکتری خود را در سال 1974 میلادی از این دانشگاه دریافت کند.

 زندگی آکادمیک احسان‌اوغلو بر تاریخ فعالیت‌های علمی و نهادهای آموزشی در اسلام، مبادله‌های فرهنگی بین اسلام و غرب، ارتباط بین علم و دین، و توسعه علم در محیط علمی و فرهنگی آن متمرکز بود. وی بنیانگذار دانشکده تاریخ علم در دانشگاه استانبول بوده و به مدت چندین سال ریاست آن را برعهده داشت. احسان‌اوغلو سابقه تدریس در دیگر دانشگاه‌های ترکیه و خارج را نیز در کارنامه خود ثبت کرده است.

احسان اوغلو در سال 2005 به عنوان نهمین دبیر کل سازمان همکاری‌های اسلامی انتخاب شد و تا 31 ژانویه 2014 به مدت نه سال عهده‌دار این سمت بود. وی به پنج زبان مسلط است و بسیاری او را به صورت یک جنتلمن – افندی در زبان ترکی – می‌پندارند.

وظیفه احسان‌اوغلو این است که مخالفین را متحد کرده و نیز برخی از آراء حزب عدالت و توسعه اردوغان و نیز حزب اسلام‌گرای سعادت را به نفع خود تغییر دهد. اعتقادات اسلامی و در عین حال سکولاریستی وی قرار است او را در دستیابی به این هدف یاری رسانند. وی اگرچه یک مسلمان سنتی محسوب می‌شود اما در عین حال قائل به جدایی دین از عرصه سیاست است: "دین و سیاست باید از یکدیگر جدا نگه داشته شوند. یکی از مسائل مشکل‌زای جامعه اسلامی این است که دین و سیاست با هم در آمیخته‌اند."

 فوسون، همسر احسان‌اوغلو بر خلاف همسر اردوغان محجبه نیست. مصطفی آکیول، ستون‌نویس و نیز کارشناس اسلام سیاسی، در روزنامه حریت، این امر را یکی از نقاط قوت احسان‌اوغلو برای جلب اعتماد سکولارهای ترکیه می‌داند. وی همچنین در مصاحبه‌ای که با همین روزنامه انجام داده بود از مصطفی کمال آتاتورک به عنوان بنیانگذار ترکیه نوین تعریف و تمجید کرده بود.

روزنامه حریت در مطلبی دیگر می‌نویسد: ملی‌گراها، محافظه‌کارها، راستی‌های مرکزگرا، عثمانی‌گراها، با گفتن اینکه "این آدم خیلی چپگراست؛ غربیه است؛ از آناتولی دور است یا اینکه ملی‌گرا نیست" از وی به سمت نامزد عدالت و توسعه رویگردان نخواهند شد. زیرا و ی به راست مرکز نزدیک بوده، محلی، دارای اصالت آناتولی و یک نام ملی است.

 با توجه به ارزیابی‌های احسان‌اوغلو از سیاست خارجی می‌توان گفت که وی یک رئالیست دولت محور است که منافع ملی ترکیه را به رفتار ایدئولوژیک ترجیح می‌دهد، رفتاری که به اعتقاد وی برای جوامع و دولت‌های اسلامی بسیار مضر است. وی می‌گوید که جانبداری از طرفی در مناقشات خاورمیانه هیچ ارتباطی با منافع ملی ترکیه نداشته و اینکه بهترین سلاح ترکیه قدرت سخن گفتن با تمام طرف‌های در منطقه است.

وی از تصمیم‌گیرندگان کنونی به دلیل نادیده‌ انگاشتن واقعیت‌های مربوط به منطقه و طبقه‌بندی رهبران منطقه به افراد خوب یا بد انتقاد کرده است. احسان‌اوغلو درباره مصر معتقد است که برکناری نظامی مرسی یک عقب‌نشینی برای دموکراسی جوان کشور بود (وی همچنین اخوان‌المسلمین را به دلیل سوءمدیریت در دوران گذار مورد انتقاد قرار می‌دهد) و اینکه عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهوری کنونی مصر، موجب عقب ماندن مصر در حوزه حقوق بشر و آزادی‌ها شده است. با این حال، وی همچنین معتقد است که آنکارا هیچ انتخابی مگر گفتگو با رهبران سایر کشورها ندارد، صرف‌نظر از اینکه آنها چقدر دموکراتیک هستند. در غیر این صورت ممکن است فرصت کمک به همسایگانش برای بازگشت به مسیر درست را از دست بدهد.

 وی همچنین اظهار کرده که دولت کنونی چهره ترکیه در خارج را به شدت مخدوش کرده و اینکه به عنوان رئیس‌جمهور نقش عمده‌ای در بهبود روابط با سایر ملت‌ها و نیز احیای چهره کشور به صورت کشوری مدرن خواهد داشت.

 

مأموریتی برای وحدت ملی

پست ریاست‌جمهوری تشریفاتی است اما ظاهرا اردوغان قصد دارد که از تمام اختیارات این سمت استفاده کند. پیروزی احتمالی اردوغان وی را قادر خواهد ساخت که قدرت بیشتری را قبضه کند، در حالیکه احسان‌اوغلو چنین برنامه و در حقیقت توانایی‌ای ندارد. احسان‌اوغلو اعلام کرده است که رقابت‌های سیاسی منجر به پیامدهایی رادیکال و منفی در عرصه عمومی داشته‌اند و اینکه نباید مقامات ارشد کشوری اختلافات خود به میان مردم ببرند. به مانند رویدادی که در سال 2001 رخ داد و اختلافات میان رئیس‌جمهوری و نخست‌وزیر تمام کشور را در نوردید و منجر به بحران ملی و هرج و مرج سیاسی گسترده‌ای در کشور شد.

وی به طور مداوم تأکید می‌کند که سعی خواهد کرد تنش‌ها را در کشور کاهش داده و به صورت یک رهبر متحد کننده رفتار کند – یکی از شاخصه‌های نمادین رئیس‌جمهور. اگرچه که هنوز برنامه مشخصی از جانب احسان‌اوغلو ارائه نشده است اما از سخنانش چنین برمی‌آید که وی قطبی شدگی خطرناک را بزرگترین چالش پیش روی جامعه دانسته و ادبیات سیاسی کنونی را عامل آن می‌داند.

 انتخابی بین سیستم پارلمانی و ریاستی

این دور از انتخابات ریاست‌جمهور ترکیه دارای اهمیت ویژه‌ای است زیرا صرفا انتخاب رئیس‌جمهور بعدی نیست. رأی‌دهندگان در حقیقت بین سیستم پارلمانی کنونی و یک سیستم ریاست‌جمهوری اقتدارگرای دی‌فاکتو است که اردوغان رویای آن را در سر می‌پروراند. پیروزی احسان‌اوغلو به معنای پیروزی سیستم پارلمانی خواهد بود در حالیکه پیروزی اردوغان به معنای به ثمر رسیدن یک رژیم ریاست‌جمهوری دی‌فاکتو خواهد بود. بنابراین، متوقف کردن اردوغان توسط احسان‌اوغلو شانس تقویت دموکراسی پارلمانی در ترکیه را افزایش خواهد داد.

 

مخالفت در مخالفت

اما همه مخالفین از این انتخاب راضی نیستند. بخش‌های سکولارتر حزب جمهوری خلق در این باره هشدار داده‌اند. نوری سرتر، یکی از شناخته‌شده‌ترین اعضای این حزب، اعلام کرد که از حمایت جمهوری خلق از احسان‌اوغلو شرمگین شده است.

سرتر معتقد است که وی بیش‌ از اندازه مذهبی است. گزارش‌های رسانه‌ها نشان می‌دهند که احتمال دارد برخی از حامیان حزب جمهوری خلق در اعتراض به این امر در روز انتخابات در خانه‌های خود مانده و در رأی‌گیری شرکت نکنند. گفته می‌شود علوی‌های ترکیه نیز رضایتی از انتخاب احسان‌اوغلو ندارند.

 

نظرسنجی‌ها چه می‌گویند؟

اما اینکه آیا احسان‌اوغلو می‌تواند اردوغان را شکست دهد یا نه مسأله دیگری است. دو نظرسنجی که اخیرا انجام شده‌اند نشان می‌دهند که نخست‌وزیر ترکیه بیست درصد بالاتر از احسان‌اوغلو قرار دارد.

نظرسنجی که توسط مؤسسه گنار انجام شده نشان می‌دهد که 55/2 درصد از رأی متعلق به اردوغان خواهد بود در حالیکه احسان‌اوغلو 35/8 درصد آراء را کسب خواهد کرد. نظرسنجی دیگری که مؤسسه مشاوره‌ای ماک انجام داده رأی اردوغان را بالغ بر 56/1 درصد و رأی رقیب وی را 34/2 درصد پیشبینی کرده است. در هر دوی این نظرسنجی‌ها صلاح‌الدین دمیرتاش، نامزد احزاب کرد، کمتر از 10 درصد آراء را به خود اختصاص خواهد داد.