نامزدی«احسان‌اوغلو» و بحران «چپ میانه» ترکیه
سه شنبه, ۳ تیر ۱۳۹۳، ۰۹:۰۵ ب.ظ
ترکیه آنلاین: تصمیم اخیر حزب «جمهوری خلق» و حزب «حرکت ملی» ترکیه مبنی بر معرفی «اکمل‌الدین احسان‌اوغلو» دبیرکل پیشین سازمان کنفرانس اسلامی به‌عنوان نامزد مشترک اپوزیسیون برای شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری، شگفتی ناظران سیاسی مسایل ترکیه را به‌دنبال داشت.
این موضوع، انتقاد چهره‌های درونی حزب «جمهوری خلق» ترکیه را نیز در پی داشت؛ حزبی که از زمان به قدرت‌رسیدن «مصطفی کمال‌پاشا» (آتاتورک) تاسیس شد، همواره به ماهیت لاییک و هواداری از سیاست‌های اقتصادی - اجتماعی «سوسیال‌دموکراتیک» افتخار می‌کرد، بر لزوم برابری حقوق مرد و زن تاکید کرده و خود را با عنوان جریان «اصلی» اپوزیسیون «چپ میانه» در سپهر سیاسی ترکیه معرفی کرده است.
«سهیل باتوم» نماینده آن حزب در پارلمان ترکیه یکی از منتقدان این تصمیم بوده است. او در سخنرانی خود مدعی شده معرفی «احسان‌اوغلو» پروژه‌ای «بریتانیایی - آمریکایی» است و توطئه‌ای «نئوامپریالیستی» از سوی قدرت‌های غربی برای ترکیه است. این نماینده اظهار کرده حزب جمهوری خلق نمی‌تواند برای مبارزه با «رجب طیب اردوغان» نامزد احتمالی شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری از سوی حزب عدالت و توسعه از فردی حمایت کند که برآمده از جریان «اسلام سیاسی» است.
«نور سرتار» معاون آن حزب در استانبول نیز تصمیم «کمال قیلجداراوغلو» رهبر حزب را به‌مثابه «خنجری فرورفته در قلب» حزب قلمداد کرده است. انتقادهای مطرح‌شده به اعضای آن حزب محدود نمانده بلکه «پروین بولدان» از نمایندگان کردهای ترکیه در پارلمان آن کشور نیز اظهار کرده به احتمال زیاد کردها از نامزدی دیگر حمایت می‌کنند چراکه «احسان‌اوغلو» از سوی حزب راستگرای افراطی و ضدکردی «حرکت ملی» نیز مورد حمایت قرار گرفته است.
عدم شناخت جامعه ترکیه نسبت به شخصیت «احسان‌اوغلو» به آن خاطر است که او چهره‌ای علمی و فرهنگی بوده و فعالیت سیاسی نداشته است. احسان‌اوغلوی 70ساله که بر پنج زبان تسلط دارد، نه‌تنها در میان رده بالای حزب جمهوری خلق که در میان طرفداران آن حزب نیز هراس افکنده است. هواداران عموما لاییک آن حزب از گرایش احسان‌اوغلو به جریان «اسلام میانه‌رو» ترکیه نگران هستند. این در حالی است که «احسان‌اوغلو» در مصاحبه اخیر خود با روزنامه «جمهوریت» چنین اتهامی را رد کرد و آن را ناشی از عدم شناخت دقیق منتقدان از خود دانست. او اظهار کرد برای «آتاتورک» به‌عنوان قهرمان جنگ استقلال و بنیانگذار جمهوری ترکیه احترام قایل است اما در ادامه خاطرنشان کرد آتاتورک برای ترک‌ها همانند «ناپلئون» برای فرانسوی‌ها یا «جورج واشنگتن» برای آمریکایی‌هاست.
نکته جالب توجه آن است که آتاتورک در زمان حیاتش در مصاحبه با خبرنگاری آمریکایی گفته بود از اقدامات آبراهام لینکلن و جورج واشنگتن روسای‌جمهوری پیشین آمریکا الهام گرفته است. با این حال، کمالیست‌ها و هواداران حزب ملی‌گرای افراطی «حرکت ملی» هرگز تشبیه آتاتورک به شخصیت‌های سیاسی معمولی جهان غرب را نپذیرفته‌اند چراکه این موضوع سبب مخدوش‌شدن چهره «مقدس» ساخته‌شده از شخصیت «رهبر کبیر» می‌شود. در نتیجه موضع لیبرالی «احسان‌اوغلو» در این‌باره می‌تواند برای جلب آرای کمالیست‌ها به ضرر او تمام شود؛ موضعی که پیش‌تر از سوی روشنفکران، نویسندگان و هنرمندان ترک ابراز شده بود اما در نهایت با صدور احکام حبس طولانی‌مدت از سوی دستگاه قضایی ترکیه به اتهام به شخصیت آتاتورک برای آنان سنگین تمام شد.
گرچه در مقابل اردوغان، احسان‌اوغلویی که همسرش «فسون» محجبه نیست، می‌تواند تا حدودی اطمینان لاییک‌ها را به‌سوی خود جلب کند، با این حال پیشینه خانوادگی او سبب واگرایی بیشتر آنان از این نامزد معرفی‌شده انتخاباتی خواهد شد. پدر «احسان‌اوغلو» در زمان حیات در قاهره با «مهمت علی عاکف» از شعرای ملی‌گرای ترک و نزدیک به جریان محافظه‌کاری اسلامی دوست بوده است. این شاعر ترک پس از اجرای اصلاحات سکولاریستی آتاتورک از ترکیه به مصر مهاجرت می‌کند. او از نظر مذهبی اندیشه‌های جزم‌اندیشانه داشته چنان‌که «هالوک فکرت» فرزند «توفیق فکرت» از یاران نزدیک آتاتورک را به داشتن تمایلات پنهان مسیحی متهم کرده بود و او را «مرتد» خواند.
دوری احسان‌اوغلو از باورهای طرفداران حزب جمهوری‌خلق به عرصه ایدئولوژیک محدود نمی‌شود. به نظر می‌رسد از بعد اقتصادی نیز دبیرکل پیشین سازمان کنفرانس اسلامی با سیاست‌های سوسیال‌دموکرات حزب «جمهوری خلق» ترکیه تنها حزب آسیایی عضو انترناسیونال بین‌الملل سنخیتی نداشته باشد و متمایل به نظام اقتصادی بازار آزاد باشد.
در جامعه ترکیه طیف‌بندی چپ و راست مشخص است. شهرنشینان مدرن ترکیه که خود را با هویت لاییک معرفی می‌کنند، به طیف ایدئولوژیک چپ میانه (جمهوری خلق) و آنهایی که خود را مذهبی و سنتی می‌دانند به طیف راست (حزب عدالت و توسعه و احزاب محافظه‌کار) تمایل دارند. علویان که از حاکم‌بودن قرائت سنی از اسلام خود را در حاشیه احساس می‌کنند و هم‌اکنون از سیاست دولت اردوغان در قبال سوریه ناراضی هستند، اکثرا به نامزد حزب جمهوری خلق متمایل بوده‌اند با این حال، برای انتخابات پیش‌رو آنان نیز اظهار کردهاند که از نامزدی احسان‌اوغلو حمایت نمی‌کنند چراکه او را متمایل به بخش محافظه‌کار می‌دانند.
از سوی دیگر، ملی‌گرایان افراطی ترک نیز همواره از حزب «حرکت ملی» به رهبری «دولت باهچلی» طرفداری کردهاند. چپ‌های افراطی ترکیه نیز عموما در میان برخی از طیف‌های دانشجویی و روشنفکری ترکیه دارای پایگاه هستند و در انتخابات توانایی کسب آرای چندانی را نداشته‌اند.
معرفی«احسان‌اوغلو» موید گفته «شریف ماردین» جامعه‌شناس ترک است. او در سال 2008 میلادی از پیروزی «اسلام بر جمهوریت» در ترکیه سخن گفت؛ سخنی که هیاهویی گسترده را در میان دانشگاهیان و حلقه‌های فکری آن کشور به همراه داشت. «ماردین» معتقد بود کمالیست‌ها از پاسخ‌دادن به پرسش‌های مطرح‌شده پیرامون مسایل عمیقی چون نیکی، حق و مسایل زیبایی‌شناختی ناتوان بوده‌اند. او این موضوع را ناشی از نقص ذاتی کمالیسم و بی‌بهرگی آن از میراث لیبرالی عصر روشنگری غرب دانست. اکنون حزب «جمهوری خلق» با معرفی نامزدی محافظه‌کار برای مقابله با اردوغان محافظه‌کار مهر تاییدی بر گفته این آکادمیسین ترک گذاشته است. تصمیم جریان اصلی «چپ میانه» ترکیه بزرگ‌ترین قمار سیاسی پیش‌روی آن جریان خواهد بود.
این موضوع، انتقاد چهره‌های درونی حزب «جمهوری خلق» ترکیه را نیز در پی داشت؛ حزبی که از زمان به قدرت‌رسیدن «مصطفی کمال‌پاشا» (آتاتورک) تاسیس شد، همواره به ماهیت لاییک و هواداری از سیاست‌های اقتصادی - اجتماعی «سوسیال‌دموکراتیک» افتخار می‌کرد، بر لزوم برابری حقوق مرد و زن تاکید کرده و خود را با عنوان جریان «اصلی» اپوزیسیون «چپ میانه» در سپهر سیاسی ترکیه معرفی کرده است.
«سهیل باتوم» نماینده آن حزب در پارلمان ترکیه یکی از منتقدان این تصمیم بوده است. او در سخنرانی خود مدعی شده معرفی «احسان‌اوغلو» پروژه‌ای «بریتانیایی - آمریکایی» است و توطئه‌ای «نئوامپریالیستی» از سوی قدرت‌های غربی برای ترکیه است. این نماینده اظهار کرده حزب جمهوری خلق نمی‌تواند برای مبارزه با «رجب طیب اردوغان» نامزد احتمالی شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری از سوی حزب عدالت و توسعه از فردی حمایت کند که برآمده از جریان «اسلام سیاسی» است.
«نور سرتار» معاون آن حزب در استانبول نیز تصمیم «کمال قیلجداراوغلو» رهبر حزب را به‌مثابه «خنجری فرورفته در قلب» حزب قلمداد کرده است. انتقادهای مطرح‌شده به اعضای آن حزب محدود نمانده بلکه «پروین بولدان» از نمایندگان کردهای ترکیه در پارلمان آن کشور نیز اظهار کرده به احتمال زیاد کردها از نامزدی دیگر حمایت می‌کنند چراکه «احسان‌اوغلو» از سوی حزب راستگرای افراطی و ضدکردی «حرکت ملی» نیز مورد حمایت قرار گرفته است.
نکته جالب توجه آن است که آتاتورک در زمان حیاتش در مصاحبه با خبرنگاری آمریکایی گفته بود از اقدامات آبراهام لینکلن و جورج واشنگتن روسای‌جمهوری پیشین آمریکا الهام گرفته است. با این حال، کمالیست‌ها و هواداران حزب ملی‌گرای افراطی «حرکت ملی» هرگز تشبیه آتاتورک به شخصیت‌های سیاسی معمولی جهان غرب را نپذیرفته‌اند چراکه این موضوع سبب مخدوش‌شدن چهره «مقدس» ساخته‌شده از شخصیت «رهبر کبیر» می‌شود. در نتیجه موضع لیبرالی «احسان‌اوغلو» در این‌باره می‌تواند برای جلب آرای کمالیست‌ها به ضرر او تمام شود؛ موضعی که پیش‌تر از سوی روشنفکران، نویسندگان و هنرمندان ترک ابراز شده بود اما در نهایت با صدور احکام حبس طولانی‌مدت از سوی دستگاه قضایی ترکیه به اتهام به شخصیت آتاتورک برای آنان سنگین تمام شد.
گرچه در مقابل اردوغان، احسان‌اوغلویی که همسرش «فسون» محجبه نیست، می‌تواند تا حدودی اطمینان لاییک‌ها را به‌سوی خود جلب کند، با این حال پیشینه خانوادگی او سبب واگرایی بیشتر آنان از این نامزد معرفی‌شده انتخاباتی خواهد شد. پدر «احسان‌اوغلو» در زمان حیات در قاهره با «مهمت علی عاکف» از شعرای ملی‌گرای ترک و نزدیک به جریان محافظه‌کاری اسلامی دوست بوده است. این شاعر ترک پس از اجرای اصلاحات سکولاریستی آتاتورک از ترکیه به مصر مهاجرت می‌کند. او از نظر مذهبی اندیشه‌های جزم‌اندیشانه داشته چنان‌که «هالوک فکرت» فرزند «توفیق فکرت» از یاران نزدیک آتاتورک را به داشتن تمایلات پنهان مسیحی متهم کرده بود و او را «مرتد» خواند.
دوری احسان‌اوغلو از باورهای طرفداران حزب جمهوری‌خلق به عرصه ایدئولوژیک محدود نمی‌شود. به نظر می‌رسد از بعد اقتصادی نیز دبیرکل پیشین سازمان کنفرانس اسلامی با سیاست‌های سوسیال‌دموکرات حزب «جمهوری خلق» ترکیه تنها حزب آسیایی عضو انترناسیونال بین‌الملل سنخیتی نداشته باشد و متمایل به نظام اقتصادی بازار آزاد باشد.
در جامعه ترکیه طیف‌بندی چپ و راست مشخص است. شهرنشینان مدرن ترکیه که خود را با هویت لاییک معرفی می‌کنند، به طیف ایدئولوژیک چپ میانه (جمهوری خلق) و آنهایی که خود را مذهبی و سنتی می‌دانند به طیف راست (حزب عدالت و توسعه و احزاب محافظه‌کار) تمایل دارند. علویان که از حاکم‌بودن قرائت سنی از اسلام خود را در حاشیه احساس می‌کنند و هم‌اکنون از سیاست دولت اردوغان در قبال سوریه ناراضی هستند، اکثرا به نامزد حزب جمهوری خلق متمایل بوده‌اند با این حال، برای انتخابات پیش‌رو آنان نیز اظهار کردهاند که از نامزدی احسان‌اوغلو حمایت نمی‌کنند چراکه او را متمایل به بخش محافظه‌کار می‌دانند.
از سوی دیگر، ملی‌گرایان افراطی ترک نیز همواره از حزب «حرکت ملی» به رهبری «دولت باهچلی» طرفداری کردهاند. چپ‌های افراطی ترکیه نیز عموما در میان برخی از طیف‌های دانشجویی و روشنفکری ترکیه دارای پایگاه هستند و در انتخابات توانایی کسب آرای چندانی را نداشته‌اند.
معرفی«احسان‌اوغلو» موید گفته «شریف ماردین» جامعه‌شناس ترک است. او در سال 2008 میلادی از پیروزی «اسلام بر جمهوریت» در ترکیه سخن گفت؛ سخنی که هیاهویی گسترده را در میان دانشگاهیان و حلقه‌های فکری آن کشور به همراه داشت. «ماردین» معتقد بود کمالیست‌ها از پاسخ‌دادن به پرسش‌های مطرح‌شده پیرامون مسایل عمیقی چون نیکی، حق و مسایل زیبایی‌شناختی ناتوان بوده‌اند. او این موضوع را ناشی از نقص ذاتی کمالیسم و بی‌بهرگی آن از میراث لیبرالی عصر روشنگری غرب دانست. اکنون حزب «جمهوری خلق» با معرفی نامزدی محافظه‌کار برای مقابله با اردوغان محافظه‌کار مهر تاییدی بر گفته این آکادمیسین ترک گذاشته است. تصمیم جریان اصلی «چپ میانه» ترکیه بزرگ‌ترین قمار سیاسی پیش‌روی آن جریان خواهد بود.
۹۳/۰۴/۰۳
اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید لطفا ابتدا وارد شوید، در غیر این صورت می توانید ثبت نام کنید.