پارامترهای ضروری در روابط ترکیه و اسرائیل
سه شنبه, ۳۰ ارديبهشت ۱۳۹۳، ۰۵:۰۰ ب.ظ
ترکیه آنلاین: روابط ترکیه و اسرائیل در ماه های گذشته با تحولاتی نوین روبر بوده و به سوی عادی شدن کامل گام برداشته است. در همین راستا نوشتار زیر به بررسی روابط ترکیه و رژیم اسرایئل توجه کرده است.
آمریکا و روابط ترکیه با اسرائیل
هر چند که دولت آمریکا تلاش کرده است که ترکیه و اسرائیل بتوانند اختلافات خود را حل کنند ولی رهبران دو کشور تا این اواخر برای حل و فصل اختلافات بی میل بوده و رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه و بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، هیچکدام آماده اقدام در جهت عادی سازی روابط نبودند.
اما اخیرا از سوی مقامهای دو کشور برخی چراغ زردهای نزدیک به چراغ سبز، برای رفع موانع و بهبود بخشیدن به مناسبات مشاهده می شود. باید به این مهم اشاره کرد که روابط ترکیه و اسرائیل تاثیر مستقیمی بر فضای روابط آمریکا و ترکیه دارد. این تاثیر هم توسط ترکیه و هم توسط سیاستگذاران متحد ترکیه در آن سوی اقیانوس اطلس پذیرفته شده است.
برای رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه، و همکارانش، تاثیر این روابط بر مسایل داخلی این کشور بسیار مهم است. برای مثال می توان به این مورد اشاره نمود که هر تلاشی برای ساقط کردن دولت اردوغان از سوی وی به معنی دست داشتن اسرائیل و آمریکا در ماجرا تلقی می شود. پس از جر و بحث اردوغان با شیمون پرز، رئیس جمهور وقت اسرائیل، در اجلاس داووس و مخصوصاً پس از حادثه حمله به کشتی ماوی مرمره، جست‌وجو برای یافتن دست اسرائیل در هر اتفاقی به یک عادت تبدیل شده است.
به طوری که ماجراهای پارک گزی و افشای فساد مالی دسامبر 2013، که در واقع بزرگترین دردسر اردوغان در مدت زمان 12ساله حضور او در قدرت بود، به عنوان یک کودتا بر علیه دولت تلقی گردید و اخباری مبنی بر اینکه فتح‌الله گولن رهبر دینی ترک و هوادارانش در واقع عناصر عملیاتی اسرائیل هستند، منتشر شد. (ذکر این نکته لازم است که گولن با اعزام کشتی مرمره به غره مخالف بود و از واکنش تند اردوغان در قبال کشته شدن 9ترک به دست نظامیان صهیونیستی، حمایت نکرد و همین موضع گیری گولن حمایت از اسرائیل تلقی شد. گولن که از او به عنوان رهبر جماعت نور یاد می شود در پانزده سال گذشته در تبعید خود خواسته در پنسیلوانیای آمریکا به سر می برد).
علاوه بر وارد کردن اتهامات گفته شده، بشیر آتالای، معاون نخست وزیرترکیه، نیز پیشتر و در جریان اعتراضات مربوط به تخریب پارک گزی در استانبول، وقوع این حوادث را به یهودیان مهاجر نسبت داده بود. این اعتراضات تا آن زمان و قبل از افشای فساد مالی، مهمترین چالش دولت اردوغان محسوب می شد.همچنین یکی از همکاران اردوغان اعتراضات گزی پارک را به لابی نرخ بهره نسبت داده بود. متعاقبا هم اعلام کردند که منظورشان از لابی نرخ بهره، حلقه یهودیان طرفدار اسرائیل حاضر در بازارهای مالی آمریکا است.
در همین حال، روابط ترکیه و ایالات متحده در خردادماه 1392 به اوج خود رسید. باراک اوباما از اردوغان یک استقبال کم نظیر در کاخ سفید به عمل آورد. منابع قابل اعتماد در واشنگتن در آن زمان گفتند که این استقبال کم نظیر نشانه‌ای از اشتیاق واشنگتن به تحکیم روابط با ترکیه است.
باید در نظر داشت که پس از این سفر ، با فشار باراک اوباما، نتانیاهو در حالی که رئیس جمهور آمریکا در سفر اسرائیل به سر می برد از دولت ترکیه به دلیل حمله به کشتی ماوی مرمره عذرخواهی کرده بود. البته روابط آمریکا و ترکیه پس از برآورده نشدن انتظارات در این ملاقات رو به سردی گرایید.
این درحالی است که پس از آن که نتانیاهو از فرودگاه بن گوریون با اردوغان تلفنی صحبت کرد تا بابت حادثه کشتی ماوی مرمره عذرخواهی کند. اوباما در همین راستا گفته بود:
آمریکا عمیقا برای همکاری تنگاتنگ خود با ترکیه و اسرائیل ارزش قائل بوده و توجه ویژه‌ای به بازگردانده شدن روابط مثبت بین آنها در راستای پیشبرد صلح منطقه‌ای قائل است. به علاوه در فروردین 1392هم جان کری، وزیر خارجه آمریکا، در سفر خود به ترکیه، خواهان برقراری روابط ترکیه و اسرائیل شد.
چراغ سبزهای متقابل برای بهبودی روابط ترکیه -اسراییل
اخیرا رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه، در مصاحبه‌ای با شبکه پی.بی.اس آمریکا اعلام کرد که مساله میزان غرامتی که اسرائیل باید به خانواده‌های 9 تبعه ترک کشته شده در جریان حمله کماندوهای اسرائیلی به کشتی ناوگان آزادی نوار غزه در سال 2010 پرداخت کند، حل و فصل شده است.
اردوغان در این مصاحبه تاکید کرد: ما در زمینه غرامت به توافق دست یافته‌ایم. وی گفت: من فکر می‌کنم که ما با عادی سازی روابط فیمابین، چند روز تا چند هفته فاصله داریم. وی تصریح کرد: اولین گام این عادی سازی تبادل سفیر خواهد بود.
درهمین حال احمد داوود اغلو، وزیر خارجه ترکیه، نیز اخیرا در یک مصاحبه تلویزیونی گفت: در حال حاضر ترکیه و اسرائیل نزدیک ترین روابط طول تاریخ دو کشور را دارند.
اوغلو به یکی از سه شرطی که نخست وزیر کشورش برای حل بحران با اسرائیل مطرح کرده و خواهان رفع حصر غزه شده است، اشاره ای نکرد؛ اما گفت پس از بازگشت هیئت کامل دیپلماتیک ترکیه به اسرائیل، کمکهای ترکیه به فلسطینی‌های غزه افزایش خواهد.
به طوری که روزنامه اورشلیم پست نوشت: ترکیه و اسرائیل در مراحل پایانی فیصله دادن به داستان طولانی حادثه کشتی مرمره هستند. در این گزارش از داوود اوغلو نقل شد که به دفتر نخست وزیری و وزارت خارجه گفته شده که بیش از این در مورد این داستان صحبت نکنند.
در همین حال و در اقدامی همسو از سوی اسرائیل، وزیر خارجه رژیم صهیونیستی اظهار خوش‌بینی کرد که آشتی میان این رژیم و ترکیه محقق شود.
در واقع لیبرمن که در گذشته به شدت با هرگونه امتیازدهی به ترکیه به عنوان بخشی از روند آشتی میان آنکارا و تل آویو مخالف بود، از زمانی که از چند ماه قبل تصدی پست وزارت خارجه را برعهده گرفته است، به شدت از پایان بحران میان ترکیه و اسرائیل حمایت می‌کند.چندی پس از عذرخواهی نتانیاهو از اردوغان، منابع خبری گزارش دادند هیئتی از ترکیه متشکل از فرماندهان ارشد ارتش و نیروهای امنیتی، برای برگزاری نشست و گفت‌وگو با مسئولین نظامی و امنیتی اسرائیل به تل آویو عزیمت خواهد کرد.
این منابع نوشتند که مسئله روابط دوستانه ترکیه و رژیم صهیونیستی به سرعت بر سر زبان‌ها افتاده و افراد بدبین به روابط دو طرف را غافلگیر کرده است. این روابط درست پس از سفر رئیس جمهوری آمریکا به خاورمیانه، روند عادی شدن خود را طی کرد و هدف اصلی باراک اوباما نیز از این سفر، ایجاد ارتباط مطلوب میان سران آنکارا و تل آویو بود.
گذشته از این نیز اردوغان می دانست که پس ازعذرخواهی نخست وزیر اسرائیل و تحقق شرط اول و احتمال پرداخت غرامت به بازماندگان کشته شدگان کشتی مرمره ازسوی اسرائیل، نتانیاهو خواسته سوم یعنی لغو محدودیت ارسال کمکها به غزه را اجرا نخواهد کرد، ولی این موضوع را مطرح کرد.
در این بین، درست زمانی که اردوغان به انتخابات شهرداریها نزدیک می شد، نمی توانست از خود چهره‌ای مصالحه جو نشان دهد که غزه را فراموش کرده است و خون شهروندان ترک را با بیست میلیون دلار معامله کند.
در نتیجه نه اردوغان و نه نتانیاهو آمادگی امضای طرح مصالحه را نداشتند. زیرا هرچند که اسرائیل محدودیت هایش علیه غزه را پس از درگیری نوامبر2013 با گروه فلسطینی حماس کاهش داده، اما با رفع کامل محاصره دریایی، زمینی و هوایی نوار غزه به شدت مخالف است.
بنابراین رجب طیب اردوغان، سه ماه پیش نیز اعلام کرده بود که کشورش برای عادی سازی مناسبات با اسرائیل، باید از دولت اسرائیل تعهد کتبی مبنی بر رفع محاصره غزه را دریافت کند و قبل از این اقدام ، پیمان آشتی و عادی سازی روابط دو کشور را امضا نمی‌کند.
متغیرهای دخیل در روابط کنونی:
مناسبات ترکیه و اسرائیل چیزی بیش‌تر از روابط میان کشورها است. روابط آنها نمونه‌ای از ائتلاف، منافع مشترک، توازن قوی و روابط ویژه است و این امر تنها از طریق مشخصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، که سیاست‌های ترکیه و اهداف عالی آن را مشخص می‌کند، ممکن است.
تنها در چارچوب سیاست داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی، که شیوه عملکرد سیاسی ترکیه را مشخص می‌کند، و همچنین در چارچوب تهدیدها، چالش‌ها و خطراتی که ترکیه به عنوان کشور تاثیرگذار با آن روبرو است، امکان فهم روابط ترکیه و اسرائیل وجود دارد.
اشتیاق ایالات متحده برای عادی سازی روابط این دو دولت و منافع استراتژیک ترکیه و اسرائیل هم درواقع قربانی نیاز رهبران دو کشور برای تاثیرگذاری بر آرای شهروندان شد و باردیگر نشان داد که سیاست خارجی هنوز هم می تواند ادامه سیاست داخلی باشد. در توضیح روابط ترکیه و اسرائیل باید گفت :
1 - اسرائیل یک متغیر تابع در روابط ترکیه با آمریکا است. متغیرهای اصلی در روابط خارجی ترکیه، آمریکا و اروپا هستند و هدف این کشور پیوستن به اتحادیه اروپا است. با توجه به این که اسرائیل یک مجموعه اصلی از کل سیاست‌های آمریکا و اروپا در منطقه خاورمیانه است، لذا متغیر اسرائیل مهمترین متغیر است.
2 - ترکیه مهمترین کشور محوری در منطقه و مورد قبول کشورهای عربی و ایران است. این به آن معنی است که ترکیه دریافته است که نقش این کشور در منطقه به عنوان یک راه ورودی برای ایفای نقش در نظام بین‌المللی است و در تمام توازن‌های منطقه ای به صورت موثری حضوردارد.
3 - ترکیه کشور فوق متوسط است و اسرائیل یک دولت کوچک است، اما دو دولت با هم نمونه‌ای از یک دولت قوی هستند. دولت ترکیه تا کنون روابط منطقه ای و منافع اش را به خاطر روابطش با اسرائیل از دست نداده و درحالی که در تلاش برای ایفای نقش محوری است، امکان ندارد سیاست دنباله روی از دولت دیگر را در سر داشته باشد، چون در این صورت جایگاه خود را از دست می‌دهد.
4 - مولفه های دیگری که روابط با اسرائیل را برای ترکیه ضروری می سازد عبارتند از:
- استفاده از کارت اسرائیل در رابطه با خاورمیانه، جهان اسلام، فلسطین وایران
- تاثیر گذاری بر افکار عمومی داخلی از طریق اصرار بر رفع حصر غزه ازسوی اسرائیل و ارسال کمکهای انسان دوستانه به مردم ساکن غزه
- تلاش در جهت تبدیل ترکیه به مسیر ترانزیت انرژی به اروپا و جلب اسرائیل به این موضوع، با اهداف اقتصادی و امنیتی
- همکاری با اسرائیل با هدف هدایت تحولات سوریه در راستای منافع ترکیه
- تاثیرگذاری بر افکارعمومی داخلی در راستای تقویت و تثبیت موقعیت حزب عدالت و توسعه و افزایش آراء انتخاباتی، با توجه به درپیش بودن انتخابات ریاست جمهوری که درماه اگوست سال جاری برگزار خواهد شد.
5 - از نگاه اسرائیل هم روابط با ترکیه به دلایل ایزوله بودن در بخش عمده ای از جهان اسلام ، فشارهای آمریکا و اروپا ، منافع اقتصادی ، سیاسی وامنیتی ، مسایل خاورمیانه، به ویژه فلسطین و تحولات مرتبط با ایران ضروری بوده و پذیرش شروط ترکیه در همین راستا قابل ارزیابی است.در تحلیل نهایی با توجه مولفه های مطروحه و اظهارات مقامات دو سو در این مقال به نظر می رسد:
روند تبدیل مناسبات ترکیه واسرائیل از سردی به گرمی آغاز شده است.
اسرائیل به موازات عذرخواهی ازترکیه و توافق نیمه نهایی پرداخت غرامت به بازماندگان کشته شدگان کشتی مرمره، دو شرط از سه شرط اردوغان را اجرا نموده و در شرف اجرا دارد.
به نظر می رسد اسرائیل در مورد شرط سوم ترکیه برای بهبودی روابط مبنی بر رفع حصر غزه، حداقل امکان ارسال کمکهای انسان دوستانه ترکیه به ساکنین غزه و به احتمال قوی فرصت سفر اردوغان را به این منطقه فراهم کند و ترکیه نیز به این امر رضایت دهد و بتواند در آستانه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، که به احتمال زیاد اردوغان نامزد خواهد شد، از این شرایط بهره برداری لازم را به عمل آورد.
با توجه به در پیش انتخابات ریاست جمهوری در ترکیه، می توان گفت در صورتی که اسرائیل در مورد رفع حصر غزه حداقل در حد ارسال کمکهای ترکیه به مردم غزه شرایط لازم را فراهم نکند، بهبودی مناسبات حداقل تا زمان انتخابات ریاست جمهوری و چند ماه پس از آن به تعویق خواهد افتاد.
از آنجا که به احتمال فراوان دو طرف در مذاکرات پشت پرده به توافقات نیمه نهایی قابل اتکا نایل شده اند، به نظر می رسد مشکلی برای برقراری مجدد روابط ندارند، چراکه اگر غیر از این بود، اردوغان و وزرای خارجه دو طرف این چنین اطمینان بخش از ذوب شدن یخ های روابط، ظرف چند هفته یا چندماه آتی سخن نمی گفتند.
منبع: خبرگزاری فارس
آمریکا و روابط ترکیه با اسرائیل
هر چند که دولت آمریکا تلاش کرده است که ترکیه و اسرائیل بتوانند اختلافات خود را حل کنند ولی رهبران دو کشور تا این اواخر برای حل و فصل اختلافات بی میل بوده و رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه و بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، هیچکدام آماده اقدام در جهت عادی سازی روابط نبودند.
اما اخیرا از سوی مقامهای دو کشور برخی چراغ زردهای نزدیک به چراغ سبز، برای رفع موانع و بهبود بخشیدن به مناسبات مشاهده می شود. باید به این مهم اشاره کرد که روابط ترکیه و اسرائیل تاثیر مستقیمی بر فضای روابط آمریکا و ترکیه دارد. این تاثیر هم توسط ترکیه و هم توسط سیاستگذاران متحد ترکیه در آن سوی اقیانوس اطلس پذیرفته شده است.
برای رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه، و همکارانش، تاثیر این روابط بر مسایل داخلی این کشور بسیار مهم است. برای مثال می توان به این مورد اشاره نمود که هر تلاشی برای ساقط کردن دولت اردوغان از سوی وی به معنی دست داشتن اسرائیل و آمریکا در ماجرا تلقی می شود. پس از جر و بحث اردوغان با شیمون پرز، رئیس جمهور وقت اسرائیل، در اجلاس داووس و مخصوصاً پس از حادثه حمله به کشتی ماوی مرمره، جست‌وجو برای یافتن دست اسرائیل در هر اتفاقی به یک عادت تبدیل شده است.
به طوری که ماجراهای پارک گزی و افشای فساد مالی دسامبر 2013، که در واقع بزرگترین دردسر اردوغان در مدت زمان 12ساله حضور او در قدرت بود، به عنوان یک کودتا بر علیه دولت تلقی گردید و اخباری مبنی بر اینکه فتح‌الله گولن رهبر دینی ترک و هوادارانش در واقع عناصر عملیاتی اسرائیل هستند، منتشر شد. (ذکر این نکته لازم است که گولن با اعزام کشتی مرمره به غره مخالف بود و از واکنش تند اردوغان در قبال کشته شدن 9ترک به دست نظامیان صهیونیستی، حمایت نکرد و همین موضع گیری گولن حمایت از اسرائیل تلقی شد. گولن که از او به عنوان رهبر جماعت نور یاد می شود در پانزده سال گذشته در تبعید خود خواسته در پنسیلوانیای آمریکا به سر می برد).
علاوه بر وارد کردن اتهامات گفته شده، بشیر آتالای، معاون نخست وزیرترکیه، نیز پیشتر و در جریان اعتراضات مربوط به تخریب پارک گزی در استانبول، وقوع این حوادث را به یهودیان مهاجر نسبت داده بود. این اعتراضات تا آن زمان و قبل از افشای فساد مالی، مهمترین چالش دولت اردوغان محسوب می شد.همچنین یکی از همکاران اردوغان اعتراضات گزی پارک را به لابی نرخ بهره نسبت داده بود. متعاقبا هم اعلام کردند که منظورشان از لابی نرخ بهره، حلقه یهودیان طرفدار اسرائیل حاضر در بازارهای مالی آمریکا است.
در همین حال، روابط ترکیه و ایالات متحده در خردادماه 1392 به اوج خود رسید. باراک اوباما از اردوغان یک استقبال کم نظیر در کاخ سفید به عمل آورد. منابع قابل اعتماد در واشنگتن در آن زمان گفتند که این استقبال کم نظیر نشانه‌ای از اشتیاق واشنگتن به تحکیم روابط با ترکیه است.
باید در نظر داشت که پس از این سفر ، با فشار باراک اوباما، نتانیاهو در حالی که رئیس جمهور آمریکا در سفر اسرائیل به سر می برد از دولت ترکیه به دلیل حمله به کشتی ماوی مرمره عذرخواهی کرده بود. البته روابط آمریکا و ترکیه پس از برآورده نشدن انتظارات در این ملاقات رو به سردی گرایید.
این درحالی است که پس از آن که نتانیاهو از فرودگاه بن گوریون با اردوغان تلفنی صحبت کرد تا بابت حادثه کشتی ماوی مرمره عذرخواهی کند. اوباما در همین راستا گفته بود:
آمریکا عمیقا برای همکاری تنگاتنگ خود با ترکیه و اسرائیل ارزش قائل بوده و توجه ویژه‌ای به بازگردانده شدن روابط مثبت بین آنها در راستای پیشبرد صلح منطقه‌ای قائل است. به علاوه در فروردین 1392هم جان کری، وزیر خارجه آمریکا، در سفر خود به ترکیه، خواهان برقراری روابط ترکیه و اسرائیل شد.
چراغ سبزهای متقابل برای بهبودی روابط ترکیه -اسراییل
اخیرا رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه، در مصاحبه‌ای با شبکه پی.بی.اس آمریکا اعلام کرد که مساله میزان غرامتی که اسرائیل باید به خانواده‌های 9 تبعه ترک کشته شده در جریان حمله کماندوهای اسرائیلی به کشتی ناوگان آزادی نوار غزه در سال 2010 پرداخت کند، حل و فصل شده است.
اردوغان در این مصاحبه تاکید کرد: ما در زمینه غرامت به توافق دست یافته‌ایم. وی گفت: من فکر می‌کنم که ما با عادی سازی روابط فیمابین، چند روز تا چند هفته فاصله داریم. وی تصریح کرد: اولین گام این عادی سازی تبادل سفیر خواهد بود.
درهمین حال احمد داوود اغلو، وزیر خارجه ترکیه، نیز اخیرا در یک مصاحبه تلویزیونی گفت: در حال حاضر ترکیه و اسرائیل نزدیک ترین روابط طول تاریخ دو کشور را دارند.
اوغلو به یکی از سه شرطی که نخست وزیر کشورش برای حل بحران با اسرائیل مطرح کرده و خواهان رفع حصر غزه شده است، اشاره ای نکرد؛ اما گفت پس از بازگشت هیئت کامل دیپلماتیک ترکیه به اسرائیل، کمکهای ترکیه به فلسطینی‌های غزه افزایش خواهد.
به طوری که روزنامه اورشلیم پست نوشت: ترکیه و اسرائیل در مراحل پایانی فیصله دادن به داستان طولانی حادثه کشتی مرمره هستند. در این گزارش از داوود اوغلو نقل شد که به دفتر نخست وزیری و وزارت خارجه گفته شده که بیش از این در مورد این داستان صحبت نکنند.
در همین حال و در اقدامی همسو از سوی اسرائیل، وزیر خارجه رژیم صهیونیستی اظهار خوش‌بینی کرد که آشتی میان این رژیم و ترکیه محقق شود.
در واقع لیبرمن که در گذشته به شدت با هرگونه امتیازدهی به ترکیه به عنوان بخشی از روند آشتی میان آنکارا و تل آویو مخالف بود، از زمانی که از چند ماه قبل تصدی پست وزارت خارجه را برعهده گرفته است، به شدت از پایان بحران میان ترکیه و اسرائیل حمایت می‌کند.چندی پس از عذرخواهی نتانیاهو از اردوغان، منابع خبری گزارش دادند هیئتی از ترکیه متشکل از فرماندهان ارشد ارتش و نیروهای امنیتی، برای برگزاری نشست و گفت‌وگو با مسئولین نظامی و امنیتی اسرائیل به تل آویو عزیمت خواهد کرد.
این منابع نوشتند که مسئله روابط دوستانه ترکیه و رژیم صهیونیستی به سرعت بر سر زبان‌ها افتاده و افراد بدبین به روابط دو طرف را غافلگیر کرده است. این روابط درست پس از سفر رئیس جمهوری آمریکا به خاورمیانه، روند عادی شدن خود را طی کرد و هدف اصلی باراک اوباما نیز از این سفر، ایجاد ارتباط مطلوب میان سران آنکارا و تل آویو بود.
گذشته از این نیز اردوغان می دانست که پس ازعذرخواهی نخست وزیر اسرائیل و تحقق شرط اول و احتمال پرداخت غرامت به بازماندگان کشته شدگان کشتی مرمره ازسوی اسرائیل، نتانیاهو خواسته سوم یعنی لغو محدودیت ارسال کمکها به غزه را اجرا نخواهد کرد، ولی این موضوع را مطرح کرد.
در این بین، درست زمانی که اردوغان به انتخابات شهرداریها نزدیک می شد، نمی توانست از خود چهره‌ای مصالحه جو نشان دهد که غزه را فراموش کرده است و خون شهروندان ترک را با بیست میلیون دلار معامله کند.
در نتیجه نه اردوغان و نه نتانیاهو آمادگی امضای طرح مصالحه را نداشتند. زیرا هرچند که اسرائیل محدودیت هایش علیه غزه را پس از درگیری نوامبر2013 با گروه فلسطینی حماس کاهش داده، اما با رفع کامل محاصره دریایی، زمینی و هوایی نوار غزه به شدت مخالف است.
بنابراین رجب طیب اردوغان، سه ماه پیش نیز اعلام کرده بود که کشورش برای عادی سازی مناسبات با اسرائیل، باید از دولت اسرائیل تعهد کتبی مبنی بر رفع محاصره غزه را دریافت کند و قبل از این اقدام ، پیمان آشتی و عادی سازی روابط دو کشور را امضا نمی‌کند.
متغیرهای دخیل در روابط کنونی:
مناسبات ترکیه و اسرائیل چیزی بیش‌تر از روابط میان کشورها است. روابط آنها نمونه‌ای از ائتلاف، منافع مشترک، توازن قوی و روابط ویژه است و این امر تنها از طریق مشخصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، که سیاست‌های ترکیه و اهداف عالی آن را مشخص می‌کند، ممکن است.
تنها در چارچوب سیاست داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی، که شیوه عملکرد سیاسی ترکیه را مشخص می‌کند، و همچنین در چارچوب تهدیدها، چالش‌ها و خطراتی که ترکیه به عنوان کشور تاثیرگذار با آن روبرو است، امکان فهم روابط ترکیه و اسرائیل وجود دارد.
اشتیاق ایالات متحده برای عادی سازی روابط این دو دولت و منافع استراتژیک ترکیه و اسرائیل هم درواقع قربانی نیاز رهبران دو کشور برای تاثیرگذاری بر آرای شهروندان شد و باردیگر نشان داد که سیاست خارجی هنوز هم می تواند ادامه سیاست داخلی باشد. در توضیح روابط ترکیه و اسرائیل باید گفت :
1 - اسرائیل یک متغیر تابع در روابط ترکیه با آمریکا است. متغیرهای اصلی در روابط خارجی ترکیه، آمریکا و اروپا هستند و هدف این کشور پیوستن به اتحادیه اروپا است. با توجه به این که اسرائیل یک مجموعه اصلی از کل سیاست‌های آمریکا و اروپا در منطقه خاورمیانه است، لذا متغیر اسرائیل مهمترین متغیر است.
2 - ترکیه مهمترین کشور محوری در منطقه و مورد قبول کشورهای عربی و ایران است. این به آن معنی است که ترکیه دریافته است که نقش این کشور در منطقه به عنوان یک راه ورودی برای ایفای نقش در نظام بین‌المللی است و در تمام توازن‌های منطقه ای به صورت موثری حضوردارد.
3 - ترکیه کشور فوق متوسط است و اسرائیل یک دولت کوچک است، اما دو دولت با هم نمونه‌ای از یک دولت قوی هستند. دولت ترکیه تا کنون روابط منطقه ای و منافع اش را به خاطر روابطش با اسرائیل از دست نداده و درحالی که در تلاش برای ایفای نقش محوری است، امکان ندارد سیاست دنباله روی از دولت دیگر را در سر داشته باشد، چون در این صورت جایگاه خود را از دست می‌دهد.
4 - مولفه های دیگری که روابط با اسرائیل را برای ترکیه ضروری می سازد عبارتند از:
- استفاده از کارت اسرائیل در رابطه با خاورمیانه، جهان اسلام، فلسطین وایران
- تاثیر گذاری بر افکار عمومی داخلی از طریق اصرار بر رفع حصر غزه ازسوی اسرائیل و ارسال کمکهای انسان دوستانه به مردم ساکن غزه
- تلاش در جهت تبدیل ترکیه به مسیر ترانزیت انرژی به اروپا و جلب اسرائیل به این موضوع، با اهداف اقتصادی و امنیتی
- همکاری با اسرائیل با هدف هدایت تحولات سوریه در راستای منافع ترکیه
- تاثیرگذاری بر افکارعمومی داخلی در راستای تقویت و تثبیت موقعیت حزب عدالت و توسعه و افزایش آراء انتخاباتی، با توجه به درپیش بودن انتخابات ریاست جمهوری که درماه اگوست سال جاری برگزار خواهد شد.
5 - از نگاه اسرائیل هم روابط با ترکیه به دلایل ایزوله بودن در بخش عمده ای از جهان اسلام ، فشارهای آمریکا و اروپا ، منافع اقتصادی ، سیاسی وامنیتی ، مسایل خاورمیانه، به ویژه فلسطین و تحولات مرتبط با ایران ضروری بوده و پذیرش شروط ترکیه در همین راستا قابل ارزیابی است.در تحلیل نهایی با توجه مولفه های مطروحه و اظهارات مقامات دو سو در این مقال به نظر می رسد:
روند تبدیل مناسبات ترکیه واسرائیل از سردی به گرمی آغاز شده است.
اسرائیل به موازات عذرخواهی ازترکیه و توافق نیمه نهایی پرداخت غرامت به بازماندگان کشته شدگان کشتی مرمره، دو شرط از سه شرط اردوغان را اجرا نموده و در شرف اجرا دارد.
به نظر می رسد اسرائیل در مورد شرط سوم ترکیه برای بهبودی روابط مبنی بر رفع حصر غزه، حداقل امکان ارسال کمکهای انسان دوستانه ترکیه به ساکنین غزه و به احتمال قوی فرصت سفر اردوغان را به این منطقه فراهم کند و ترکیه نیز به این امر رضایت دهد و بتواند در آستانه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، که به احتمال زیاد اردوغان نامزد خواهد شد، از این شرایط بهره برداری لازم را به عمل آورد.
با توجه به در پیش انتخابات ریاست جمهوری در ترکیه، می توان گفت در صورتی که اسرائیل در مورد رفع حصر غزه حداقل در حد ارسال کمکهای ترکیه به مردم غزه شرایط لازم را فراهم نکند، بهبودی مناسبات حداقل تا زمان انتخابات ریاست جمهوری و چند ماه پس از آن به تعویق خواهد افتاد.
از آنجا که به احتمال فراوان دو طرف در مذاکرات پشت پرده به توافقات نیمه نهایی قابل اتکا نایل شده اند، به نظر می رسد مشکلی برای برقراری مجدد روابط ندارند، چراکه اگر غیر از این بود، اردوغان و وزرای خارجه دو طرف این چنین اطمینان بخش از ذوب شدن یخ های روابط، ظرف چند هفته یا چندماه آتی سخن نمی گفتند.
منبع: خبرگزاری فارس
۹۳/۰۲/۳۰
اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید لطفا ابتدا وارد شوید، در غیر این صورت می توانید ثبت نام کنید.