نظر دکتر زیبا کلام درباره اقتصاد غیرنفتی و رفاه مردم ترکیه

ترکیه آنلاین: دکتر صادق زیبا کلام (استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران) گفتگوی مفصلی با خبرگزاری تسنیم انجام داده است که در بخشی از آن درباره اقتصاد غیر نفتی و سطح رفاه مردم ترکیه سخن گفته است که در ادامه بدان اشاره می‌شود.

سئوال خبرنگار تسنیم :  به‌نظر شما اگر دولتی بخواهد فروش نفتش را قطع کند و درآمدهای دیگری جایگزین این درآمدها کند، چه باید بکند، به‌عبارت دیگر جایگزین درآمدهای نفتی چیست؟

دکتر زیباکلام: این کار شدنی نیست، زیرا وابستگی اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی خیلی بیشتر از آن چیزی است که دولتی بتواند بدون آن، حتی برای یک ماه کشور را اداره کند، ولی حرکت کردن در این مسیر به‌صورت تدریجی و با برنامه‌ریزی دقیق و علمی و با بهره‌گیری از نظرات کارشناسان اقتصادی در درازمدت امکان‌پذیر است.
باید از تجربه و الگوی کشورهای دیگر در این راه استفاده کنیم. به کشورهای کوچکی مانند ترکیه و مالزی بیندیشیم، این دو کشور در 20 سال گذشته چگونه بدون داشتن حتی یک چاه نفت، به چنین رشد اقتصادی رسیدند و یا به کشورهای نفتخیزی مانند نروژ و یا انگلیس نگاه کنیم، این کشورها یک دلار از درآمدهای نفتی خود را به اقتصاد تزریق نمی‌کنند.

اقتصاد خود را به‌صورت کامل در اختیار بخش خصوصی قرار داده‌اند و بخش خصوصی در این کشورها فعالیت اقتصادی می‌کند و در آخر سال مالیاتش را به دولت پرداخت می‌کند و کشور نیز از همین مالیات‌ها اداره می‌شود، در کشور ما تمام اقتصاد در اختیار شرکت‌های دولتی است.
شرکت‌هایی که به‌علت ساختارهای فرسوده، توانایی  و کارآیی لازم را ندارند و اکثریت آنها زیان‌ده هستند؛ شرکت‌هایی که نه‌تنها توان پرداخت مالیات ندارند که به‌روش‌های مختلف برای پول نفت جیب می‌دوزند و از دولت بودجه دریافت می‌کنند.
مگر می‌شود با چنین شرکت‌هایی چرخ اقتصاد را به حرکت در آورد. کشوری مانند نروژ با اصلاح سازوکار و نظام مالیاتی و صندوق توسعه ملی یا حساب ذخیره ارزی خود، بیش از 400 میلیارد دلار از درآمد نفت را به‌جای اختصاص به واردات کالا از چین و کشورهای دیگر و مصرف آن در داخل کشورش و تهدید تولید داخلی، برای آیندگان سرمایه‌گذاری کرده است.
پس درآمدهای نفتی می‌تواند در بخش عمران و توسعه زیرساخت‌های کشور هزینه شود. تنها راه نجات از وضعیت کنونی حرکت به‌سمت اقتصاد آزاد و خصوصی سازی است، در غیر این صورت هیچ دولتی نه می‌تواند و نه می‌خواهد از درآمدهای نفتی چشم بپوشد.

سئوال خبرنگار تسنیم: از اقتصاد بعضی کشورها یاد کردید، هم‌اکنون برخی از کشورهای کوچک نفتی در همسایگی ایران نیز از منظر رشد اقتصادی و هزینه‌کرد درآمدهای نفتی به‌مراتب از ایران پیش‌روتر هستند. به‌نظر شما چرا ما در رابطه با هزینه درآمدهای نفتی حتی مانند چنین کشورهایی عمل نکرده‌ایم؟

دکتر زیباکلام: بله، درباره کشورهایی همچون ترکیه مثال زدم. هم‌اکنون میزان تولید ملی و سطح رفاه مردم ترکیه از ایران به‌مراتب بالاتر است. در چند سال گذشته و در اوج رکود جهانی ترکیه جزو معدود کشورهایی بود که رشد اقتصادی‌اش کاهش نیافت. حتی کشورهایی نظیر امارات، کویت و قطر نیز در زمینه هزینه کردن درآمدهای نفتی روش‌های بهتری از ایران در پیش گرفتند. هم‌اکنون این کشورها در بخش‌هایی مانند فعالیت‌های خدماتی در میان کشورهای برتر دنیا هستند. تنها به ایرلاین‌های این چند کشور نگاه کنید.
ببینید سالانه چندین میلیارد دلار تنها از طریق این ایرلاین‌ها نصیب اقتصاد این کشورها می‌شود. صنعت توریسم و صنایع دیگر در این کشورها به‌مراتب بیشتر از ایران رشد کرده است و درآمدهای سالانه بسیاری را نصیب آنها می‌کند. اینکه چرا این کشورها در این مسیر گام برداشتند و ایران هنوز در زمینه نحوه هزینه‌کرد درآمدهای نفتی خود در پله نخست یعنی به اجماع رسیدن سیاست‌مداران، درجا می‌زند، دلایل متفاوتی دارد.

برای مطالعه مشروح این گفتگو اینجا کلیک کنید